بیماری تریکوتیلومانیا

بیماری تریکوتیلومانیا (Trichotillomania) یا اختلال کندن مو یکی از اختلالات روانشناختی است که در دسته‌ی اختلالات وسواس فکری-عملی (OCD related disorders) طبقه‌بندی می‌شود. برای آگاهی از ادامه مقاله و دریافت جدیدترین اطلاعات، با وب‌ سایت دکتر ایرانی همراه باشید.

بیماری تریکوتیلومانیا

تریکوتیلومانیا یک اختلال روانی است که در آن فرد به‌طور مکرر و غیرقابل‌کنترل اقدام به کندن موهای خود می‌کند. این رفتار ممکن است موهای سر، ابرو، مژه یا سایر نواحی بدن را درگیر کند و اغلب منجر به نواحی خالی از مو یا زخم در پوست می‌شود. فرد معمولاً پیش از کندن مو احساس تنش و پس از آن احساس رهایی یا تسکین دارد.

این بیماری در دسته‌ی اختلالات وسواسی-جبری (OCD Spectrum) طبقه‌بندی می‌شود، اما ویژگی‌هایی منحصر به‌فرد دارد که آن را از دیگر اختلالات مشابه متمایز می‌کند. بسیاری از مبتلایان از مشکل خود آگاه‌اند اما در کنترل آن ناتوان هستند. در موارد شدید، تریکوتیلومانیا می‌تواند به کاهش عزت‌نفس، افسردگی و انزوای اجتماعی منجر شود.

درمان این اختلال معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی، به‌ویژه رفتاردرمانی شناختی (CBT)، و در برخی موارد دارو درمانی است. شناسایی محرک‌هایی که باعث شروع رفتار کندن مو می‌شوند و آموزش مهارت‌های جایگزین، از مهم‌ترین بخش‌های درمان به شمار می‌رود.

بیماری تریکوتیلومانیا چیست

تریکوتیلومانیا (Trichotillomania) یک اختلال روان‌پزشکی مزمن است که با میل مقاومت‌ناپذیر به کندن مو مشخص می‌شود. فرد مبتلا ممکن است آگاهانه یا ناخودآگاه موهای خود را بکَند و حتی در برخی موارد، آن‌ها را بخورد (رفتاری به‌نام تریکوفاژیا). این اختلال می‌تواند در هر سنی شروع شود اما اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی بروز می‌کند.

دلایل ایجاد تریکوتیلومانیا هنوز به‌طور دقیق شناخته نشده‌اند، اما عوامل ژنتیکی، عصبی و روان‌شناختی در بروز آن مؤثر هستند. افراد ممکن است در واکنش به اضطراب، استرس، بی‌حوصلگی یا حتی به‌صورت عادت، موهای خود را بکنند. گاهی اوقات، این رفتار در محیط‌هایی مانند مدرسه یا خانه تشدید می‌شود.

تشخیص این بیماری از طریق مصاحبه‌های روان‌پزشکی صورت می‌گیرد و مهم است که با سایر بیماری‌های پوستی یا اختلالات روانی افتراق داده شود. خانواده و اطرافیان نقش مهمی در حمایت از فرد مبتلا دارند و آموزش آن‌ها در مسیر درمان می‌تواند تأثیر زیادی بر بهبودی داشته باشد.

تریکوتیلومانیا چیست

تریکوتیلومانیا یکی از اختلالات رفتاری-تکاملی محسوب می‌شود که اغلب همراه با دیگر مشکلات روان‌شناختی نظیر اضطراب یا اختلال وسواس فکری-عملی دیده می‌شود. مبتلایان اغلب قادر به مقاومت در برابر میل به کندن مو نیستند، حتی با آگاهی از آسیب‌هایی که این رفتار به سلامت جسمی و روانی آن‌ها وارد می‌کند.

رفتار کندن مو می‌تواند در زمان‌هایی خاص، مثل موقعیت‌های پر استرس یا خستگی ذهنی، شدت یابد. برخی از بیماران، این کار را به عنوان راهی برای خودتنظیمی عاطفی انجام می‌دهند. بر همین اساس، تریکوتیلومانیا می‌تواند شکلی از مقابله با هیجانات یا بی‌قراری‌های درونی باشد.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که درمان مبتنی بر آگاهی از بدن (مثل HRT یا Habit Reversal Training) نتایج مؤثری در کاهش دفعات و شدت کندن مو داشته است. ترکیب روان‌درمانی با مداخلات دارویی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین نیز در برخی بیماران مفید گزارش شده است.

تریکوتیلومانیا

این اختلال با وجود شیوع نه‌چندان کم، اغلب ناشناخته باقی می‌ماند و بسیاری از بیماران برای سال‌ها بدون تشخیص و درمان رنج می‌برند. طبق آمار، شیوع تریکوتیلومانیا در زنان بیشتر از مردان است و ممکن است به‌صورت دوره‌ای بروز کند؛ به‌گونه‌ای که فرد در دوره‌هایی علائم شدیدی دارد و در زمان‌های دیگر تقریباً بدون علامت است.

یکی از جنبه‌های مهم در تریکوتیلومانیا، پنهان‌کاری است. بسیاری از بیماران برای جلوگیری از قضاوت اجتماعی یا خجالت از ظاهر خود، مشکل را از دیگران پنهان می‌کنند. این موضوع باعث تأخیر در تشخیص و درمان می‌شود و تأثیرات روانی بیماری را افزایش می‌دهد.

پژوهش‌های نوین در زمینه‌ی نوروفیزیولوژی این اختلال، نشان‌دهنده‌ی نقش ساختارهای مغزی خاص مانند قشر پیش‌پیشانی و ساختارهای مرتبط با کنترل تکانه هستند. چنین یافته‌هایی می‌توانند به توسعه درمان‌های دقیق‌تر و شخصی‌سازی‌شده کمک کنند.

اختلال تریکوتیلومانیا

در دسته‌بندی DSM-5، تریکوتیلومانیا زیرمجموعه‌ی “اختلالات مرتبط با وسواس فکری-عملی” قرار گرفته است. ویژگی اصلی این اختلال، کشش شدید و غیرقابل کنترل به کندن مو و ناتوانی در توقف آن است. این عمل معمولاً با احساس لذت یا آرامش همراه بوده و پس از آن احساس گناه یا پشیمانی در فرد ایجاد می‌شود.

در بسیاری از موارد، افراد مبتلا الگوهای خاصی برای کندن مو دارند؛ برای مثال، فقط موهایی با ضخامت یا رنگ خاص را می‌کَنند یا این عمل را در ساعات خاصی از روز انجام می‌دهند. چنین ویژگی‌هایی نشان می‌دهند که این اختلال بسیار پیچیده‌تر از یک رفتار ساده است.

درمان موفق نیازمند درک عمیق از محرک‌ها، سبک زندگی فرد، و وجود سایر اختلالات هم‌زمان است. در برخی بیماران، تمرینات تنفسی، مدیتیشن و تکنیک‌های کاهش استرس در کنار درمان تخصصی، بهبود قابل‌توجهی ایجاد کرده‌اند.

اختلال کندن مو از ریشه

کندن مو از ریشه به‌عنوان یک رفتار تکراری، ممکن است ابتدا به‌صورت عادتی بی‌ضرر آغاز شود، اما در تریکوتیلومانیا به شکل مزمن و مضر درمی‌آید. این عمل می‌تواند باعث ریزش گسترده، التهابات پوستی، عفونت و حتی آسیب دائمی به فولیکول‌های مو شود.

از دیدگاه روان‌شناسی رفتاری، کندن مو نوعی پاسخ به تنش درونی تلقی می‌شود که به‌تدریج تقویت شده و تثبیت می‌شود. در کودکان، این رفتار ممکن است واکنشی به استرس خانوادگی یا فشار تحصیلی باشد و در بزرگسالان نیز معمولاً در دوره‌های اضطراب یا افسردگی تشدید می‌شود.

تشخیص زودهنگام، آموزش به والدین و مداخله درمانی سریع می‌تواند از مزمن‌شدن اختلال جلوگیری کند. همچنین ایجاد محیطی حمایتی و عاری از سرزنش، به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان، تأثیر زیادی در کاهش این رفتار دارد.

تریکوتیلومانیا در بزرگسالان

تریکوتیلومانیا در بزرگسالان اغلب با احساس شرم و اختلال در روابط اجتماعی و حرفه‌ای همراه است. این گروه سنی معمولاً رفتار کندن مو را به‌صورت پنهانی انجام می‌دهند و حتی ممکن است در مراجعه به روان‌پزشک تردید داشته باشند، که این موضوع تشخیص را دشوارتر می‌کند.

در بزرگسالان، کندن مو گاهی با نشانه‌هایی از اختلالات اضطرابی، افسردگی یا وسواس همراه است. این هم‌پوشانی‌ها باعث می‌شود که برنامه درمانی نیاز به بررسی همه‌جانبه‌ی روان‌پزشکی داشته باشد. در برخی موارد، افراد به استفاده از کلاه‌گیس یا آرایش برای پوشاندن قسمت‌های خالی از مو روی می‌آورند.

درمان در بزرگسالان باید متناسب با سبک زندگی، شغل و وضعیت روانی فرد طراحی شود. ترکیب روش‌های رفتاری با داروهای ضداضطراب یا ضدوسواس می‌تواند به بهبود قابل توجهی در کنترل رفتار کندن مو منجر شود.

اختلال کندن مو در نوجوانان

در دوران نوجوانی، تریکوتیلومانیا می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی، فشار همسالان و تحولات روانی افزایش یابد. نوجوانان معمولاً نسبت به ظاهر خود حساس هستند و بروز این اختلال می‌تواند منجر به مشکلات شدید اعتماد به نفس، گوشه‌گیری و حتی خودسرزنشی شود.

فشارهای تحصیلی، استرس خانوادگی و شبکه‌های اجتماعی از جمله عواملی هستند که می‌توانند در بروز یا تشدید این اختلال نقش داشته باشند. برخی نوجوانان حتی از این رفتار برای تنظیم احساسات یا مقابله با فشار استفاده می‌کنند، بی‌آن‌که متوجه ریشه اختلال باشند.

حمایت خانواده، آموزش همدلانه و دسترسی به مشاوره تخصصی از راه‌های مؤثر در کنترل و درمان این اختلال در نوجوانی است. همچنین باید مدارس را نیز در شناسایی و ارجاع به‌موقع دانش‌آموزان مبتلا مشارکت داد.

تریکوتیلومانیا در کودکان 

در کودکان، تریکوتیلومانیا اغلب به‌عنوان یک رفتار ناآگاهانه آغاز می‌شود که ممکن است هنگام خستگی، تماشای تلویزیون یا در زمان خواب رخ دهد. در این مرحله، کودکان اغلب متوجه تأثیرات بلندمدت آن نیستند و والدین نقش مهمی در شناسایی زودهنگام دارند.

این اختلال در کودکی معمولاً با آموزش و مداخلات رفتاری ساده قابل درمان است. استفاده از سیستم پاداش، آموزش رفتار جایگزین، و کاهش محرک‌هایی که کودک را به این رفتار سوق می‌دهند، از روش‌های مؤثر درمانی هستند.

برخورد صحیح والدین با این موضوع بسیار مهم است؛ سرزنش، تنبیه یا خجالت‌دادن کودک می‌تواند اثرات معکوس داشته و باعث تشدید مشکل شود. رویکرد حمایتی، تشویقی و صبورانه در کنار همکاری با روان‌شناس کودک، راهکار کلیدی موفقیت در درمان است.

تریکوتیلومانیا در روانشناسی

در روانشناسی، تریکوتیلومانیا به عنوان اختلالی ناشی از ضعف در کنترل تکانه بررسی می‌شود. کنترل تکانه به توانایی فرد در مقاومت در برابر هیجانات لحظه‌ای اطلاق می‌شود، و افراد مبتلا به این اختلال، معمولاً در سرکوب انگیزش درونی خود ناتوان هستند.

این اختلال همچنین می‌تواند ریشه در مشکلات عاطفی، تجربه‌های ناخوشایند گذشته، یا مدل‌های رفتاری آموخته‌شده از والدین یا محیط داشته باشد. روان‌درمانی به دنبال کشف این عوامل زیربنایی است تا بتواند درمانی ریشه‌ای ارائه دهد، نه صرفاً کنترل علائم.

از منظر نظریه‌های روان‌تحلیلی، تریکوتیلومانیا ممکن است نمودی از تعارضات درونی و اضطراب‌های حل‌نشده‌ی دوران کودکی باشد. از سوی دیگر، دیدگاه‌های رفتاری-شناختی، بر اصلاح افکار ناکارآمد و جایگزینی رفتارهای سالم با رفتار کندن مو تمرکز دارند.

کندن مو ناشی از اضطراب

اضطراب یکی از مهم‌ترین عوامل محرک در شروع یا تشدید رفتار کندن مو محسوب می‌شود. افراد مبتلا به اضطراب مزمن ممکن است ناخودآگاه به رفتارهایی مانند کندن مو، جویدن ناخن یا کندن پوست روی بیاورند تا احساس تنش درونی را کاهش دهند. در بسیاری از موارد، کندن مو تبدیل به یک واکنش شرطی در برابر اضطراب‌های روزمره می‌شود.

رفتار کندن مو در پاسخ به اضطراب معمولاً موقتی آرامش‌بخش است، اما در درازمدت نه‌تنها مشکل اضطراب را حل نمی‌کند، بلکه به اضطراب ناشی از ظاهر فرد یا احساس گناه نیز دامن می‌زند. این چرخه‌ی معیوب ممکن است باعث مزمن شدن اختلال شود و کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد.

درمان چنین حالتی نیازمند تمرکز هم‌زمان بر اضطراب و رفتار کندن مو است. تکنیک‌هایی مانند رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)، مدیریت استرس، و استفاده از داروهای ضداضطراب می‌توانند در کنار درمان تریکوتیلومانیا، اثربخشی بیشتری داشته باشند.

ارتباط اضطراب با کندن مو

ارتباط بین اضطراب و کندن مو به‌خوبی در مطالعات روان‌پزشکی مستند شده است. افرادی که از اختلال اضطرابی رنج می‌برند، ممکن است به رفتارهای تکراری و ناهنجاری مانند کندن مو برای کنترل موقتی احساسات ناخوشایند روی آورند. این رفتار نوعی استراتژی مقابله‌ای ناکارآمد در برابر استرس روانی است.

مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده‌اند که در افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا، مناطق مربوط به کنترل تکانه و پردازش هیجانات، از جمله آمیگدال و قشر جلویی مغز، فعالیت غیرعادی دارند. این مناطق نقش کلیدی در پاسخ بدن به اضطراب ایفا می‌کنند و ضعف عملکرد آن‌ها می‌تواند منجر به بروز رفتارهای تکراری مثل کندن مو شود.

درمان موفق نیازمند رویکرد چندجانبه است که اضطراب زمینه‌ای را هدف قرار دهد. تکنیک‌هایی نظیر تن‌آرامی عضلانی تدریجی (PMR)، تمرین‌های تنفس عمیق و روان‌درمانی شناختی-رفتاری می‌توانند به کاهش اضطراب و در نتیجه کاهش رفتار کندن مو کمک کنند.

علائم اختلال تریکوتیلومانیا

علائم اصلی تریکوتیلومانیا شامل کندن مکرر موهاست که منجر به ریزش واضح، نواحی بدون مو یا زخم می‌شود. این رفتار ممکن است در طول روز یا هنگام شب، در حالت‌های بیداری یا حتی در خواب نیز رخ دهد. فرد معمولاً قبل از کندن مو احساس تنش، و بعد از آن احساس تسکین یا رضایت دارد.

افراد مبتلا ممکن است به‌شدت سعی کنند این رفتار را از دیگران پنهان کنند و در نتیجه، به پوشاندن نواحی آسیب‌دیده با کلاه، روسری یا آرایش بپردازند. این مسأله می‌تواند منجر به انزوا، کاهش اعتماد به نفس و اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی شود.

از دیگر علائم می‌توان به احساس از دست‌دادن کنترل، پشیمانی پس از کندن مو، و در برخی موارد، خوردن موهای کنده‌شده اشاره کرد. در صورت تداوم این رفتار، احتمال آسیب دائمی به فولیکول‌های مو وجود دارد.

علت بیماری تریکوتیلومانیا

علت دقیق تریکوتیلومانیا هنوز کاملاً مشخص نشده، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، نوروشیمیایی و روان‌شناختی در بروز آن نقش دارند. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افراد دارای سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی یا وسواسی، بیشتر در معرض ابتلا به تریکوتیلومانیا هستند.

عدم تعادل در برخی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و گلوتامات نیز ممکن است با بروز این اختلال مرتبط باشد. به همین دلیل، برخی داروهای مؤثر در بازتنظیم این مواد شیمیایی برای درمان تریکوتیلومانیا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در کنار این عوامل زیستی، تجارب روانی نظیر استرس شدید، ضربه‌های روحی در کودکی، فشارهای خانوادگی یا اجتماعی نیز می‌توانند شروع یا تشدیدکننده‌ی اختلال باشند. تریکوتیلومانیا معمولاً در افراد با حساسیت روانی بالا یا ضعف در کنترل تکانه بیشتر دیده می‌شود.

علت روانی کندن مو از سر

از منظر روان‌تحلیلی، کندن مو می‌تواند بیانگر تنش‌های درونی، تعارض‌های ناخودآگاه یا نیاز به رهایی از فشار روانی باشد. برخی نظریه‌ها این رفتار را نوعی خودتنبیهی یا راهی برای تخلیه‌ی احساسات سرکوب‌شده می‌دانند، به‌ویژه در افرادی که توانایی بیان هیجانات منفی خود را ندارند.

در روان‌شناسی رفتاری، کندن مو به عنوان یک رفتار شرطی‌شده و تقویت‌شده در نظر گرفته می‌شود. یعنی فرد با کندن مو، احساس اضطراب را کاهش می‌دهد و این پاداش (آرامش موقتی)، باعث تکرار و تثبیت رفتار می‌شود.

همچنین برخی افراد در واکنش به محرک‌های خاص محیطی یا در شرایط بی‌حوصلگی، خستگی یا تنهایی، شروع به کندن مو می‌کنند. بنابراین، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای سالم و افزایش خودآگاهی هیجانی، نقش مهمی در درمان دارند.

علت کندن وسواسی موها

کندن وسواسی موها معمولاً در افرادی دیده می‌شود که نوعی الگوی فکری-رفتاری وسواسی دارند. این افراد ممکن است افکار ناخواسته یا وسواسی درباره‌ی موها یا ظاهر خود داشته باشند و کندن مو را راهی برای کاهش این افکار مزاحم بدانند.

برخلاف وسواس‌های کلاسیک (مانند شستن بیش از حد دست)، در تریکوتیلومانیا، تمرکز بیشتر روی رفتار فیزیکی (کندن مو) به عنوان پاسخ به تنش درونی است. با این حال، شباهت‌هایی با OCD وجود دارد و برخی داروهای مورد استفاده در درمان وسواس فکری نیز در کنترل این اختلال مؤثرند.

درمان این نوع از کندن مو نیاز به تحلیل دقیق الگوهای ذهنی و فکری فرد دارد. CBT با تأکید بر شناسایی افکار تحریف‌شده و جایگزینی آن‌ها با افکار منطقی، یکی از مؤثرترین رویکردها برای کنترل کندن وسواسی مو است.

تشخیص روانپزشکی تریکوتیلومانیا

تشخیص تریکوتیلومانیا از طریق مصاحبه بالینی توسط روان‌پزشک یا روان‌شناس انجام می‌شود. معیارهای تشخیصی شامل کندن مکرر مو، ناتوانی در مقاومت در برابر این رفتار، ایجاد آسیب‌های جسمی و اختلال در عملکرد روزمره است. DSM-5 این اختلال را به‌عنوان یک اختلال جداگانه طبقه‌بندی کرده است.

تشخیص صحیح نیازمند افتراق از سایر مشکلات جسمی مانند آلوپسی آره‌آتا (ریزش موی خودایمنی) یا سایر اختلالات روانی مثل وسواس یا افسردگی است. پزشک ممکن است برای رد سایر بیماری‌ها، آزمایش‌های پزشکی یا مشاوره‌های تخصصی تجویز کند.

ثبت شرح‌حال دقیق، بررسی الگوهای رفتاری و ارزیابی سلامت روانی کلی فرد، از اجزای مهم فرآیند تشخیص هستند. گاهی اوقات، استفاده از مقیاس‌های روان‌سنجی نیز در اندازه‌گیری شدت اختلال و پیشرفت درمان به کار می‌رود.

آیا تریکوتیلومانیا درمان دارد

بله، تریکوتیلومانیا قابل درمان است، اما نوع درمان و پاسخ فرد به آن می‌تواند متفاوت باشد. این اختلال، مانند بسیاری از اختلالات روانی، نیازمند یک برنامه درمانی چندبعدی شامل روان‌درمانی، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و در برخی موارد دارودرمانی است. مهم‌ترین گام، تشخیص زودهنگام و مراجعه به روان‌شناس یا روان‌پزشک متخصص است.

با توجه به ماهیت رفتاری و عاطفی تریکوتیلومانیا، درمان آن معمولاً به صورت تدریجی انجام می‌شود. بسیاری از بیماران با ترکیب روان‌درمانی شناختی-رفتاری و تکنیک‌های کنترل تکانه، کاهش قابل‌توجهی در کندن مو را تجربه می‌کنند. استمرار در درمان و همراهی خانواده نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.

در موارد شدیدتر، استفاده از داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب می‌تواند به تنظیم شیمی مغز و کاهش رفتارهای تکراری کمک کند. همچنین، استفاده از ابزارهای فیزیکی (مثل پوشاندن موها یا استفاده از دستکش) نیز ممکن است در مراحل اولیه درمان مفید باشد.

درمان بیماری تریکوتیلومانیا

درمان تریکوتیلومانیا به‌صورت فردمحور طراحی می‌شود و بسته به شدت اختلال، سن، و شرایط روانی بیمار ممکن است از روش‌های مختلفی استفاده شود. اصلی‌ترین روش درمانی، روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) است که به افراد کمک می‌کند الگوهای فکری منفی و رفتارهای ناسازگار را شناسایی و اصلاح کنند.

یکی از تکنیک‌های کلیدی در CBT برای این اختلال، آموزش معکوس‌سازی عادت (HRT) است. در این روش، فرد یاد می‌گیرد که در لحظاتی که میل به کندن مو دارد، رفتار جایگزینی مانند فشردن توپ ضد استرس یا بازی با اشیای خاص انجام دهد تا تکانه را کنترل کند.

در صورتی که اختلال با اضطراب یا افسردگی همراه باشد، ممکن است روان‌پزشک داروهایی مانند SSRIها (مهارکننده‌های بازجذب سروتونین) تجویز کند. ترکیب روان‌درمانی با دارو درمانی، اغلب نتایج بهتری نسبت به استفاده انفرادی از هر کدام دارد.

راه درمان تریکوتیلومانیا در کودکان

درمان تریکوتیلومانیا در کودکان نیازمند رویکردی کاملاً متفاوت و مبتنی بر مشارکت والدین است. کودکان اغلب آگاهی کمتری نسبت به رفتار خود دارند، بنابراین آموزش به والدین برای تشخیص و پاسخ‌دهی صحیح به رفتارهای کودک از اهمیت بالایی برخوردار است.

روان‌درمانی برای کودکان معمولاً شامل بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های خودتنظیمی هیجانی و تقویت رفتارهای مثبت می‌شود. همچنین، استفاده از روش‌های تقویتی (مانند پاداش دادن برای کاهش رفتار کندن مو) در کودکان تأثیرگذار است و می‌تواند در کنار ایجاد محیطی بدون استرس، اثربخشی درمان را افزایش دهد.

در موارد نادر که کودک دچار اضطراب شدید یا اختلالات هم‌زمان باشد، داروهای سبک و ایمن برای سن کودک با تجویز پزشک قابل استفاده‌اند. مهم‌ترین نکته در درمان کودکان، صبر، تداوم، و حمایت عاطفی بدون سرزنش یا تحقیر است.

درمان تریکوتیلومانیا با روانشناسی

روان‌شناسی نقش بسیار مؤثری در درمان تریکوتیلومانیا دارد، چرا که این اختلال ریشه در عوامل روانی، تکانه‌ای و هیجانی دارد. روان‌درمانگر با بررسی وضعیت هیجانی فرد، منابع اضطراب، تعارض‌های درونی و سبک مقابله‌ای وی، طرح درمانی مناسبی طراحی می‌کند.

درمان شناختی-رفتاری (CBT)، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) و رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT) از جمله روش‌هایی هستند که در روان‌شناسی برای درمان این اختلال استفاده می‌شوند. این رویکردها به بیمار کمک می‌کنند افکار تحریف‌شده را شناسایی کرده و در برابر تکانه‌ها واکنش سالم‌تری داشته باشند.

همچنین آموزش مهارت‌هایی مانند افزایش آگاهی ذهنی (mindfulness)، تن‌آرامی و مدیریت استرس در جلسات درمانی می‌تواند موجب کاهش شدت و فراوانی رفتار کندن مو شود. در روان‌شناسی، تمرکز بر پیشگیری از عود رفتار نیز بخش مهمی از درمان است.

درمان تریکوتیلومانیا با دارو

دارودرمانی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شدت اختلال بالاست یا بیمار به تنهایی با روان‌درمانی پاسخ مناسب نمی‌گیرد. رایج‌ترین داروهایی که برای تریکوتیلومانیا تجویز می‌شوند، داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین، سرترالین یا فلووکسامین هستند.

این داروها با تنظیم سطح سروتونین در مغز، به کنترل تکانه‌ها، کاهش اضطراب و تثبیت خلق کمک می‌کنند. البته تأثیر دارو معمولاً پس از چند هفته ظاهر می‌شود و باید با پایش منظم روان‌پزشک مصرف شود تا از عوارض جانبی جلوگیری شود.

در برخی موارد، داروهایی مانند کلومیپرامین (نوعی ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای) یا حتی داروهای ضدروان‌پریشی سبک نیز ممکن است برای کنترل شدیدترین اشکال این اختلال مورد استفاده قرار گیرند. دارودرمانی به‌تنهایی کافی نیست و باید در کنار روان‌درمانی انجام شود.

رفتار درمانی برای تریکوتیلومانیا

رفتاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان تریکوتیلومانیاست. این روش مبتنی بر شناسایی محرک‌ها و پاسخ‌های رفتاری فرد است و هدف آن جایگزینی رفتار ناسالم با رفتار سالم و سازگار است. در مورد تریکوتیلومانیا، تمرکز اصلی روی رفتار کندن مو و شرایطی است که این رفتار در آن اتفاق می‌افتد.

یکی از روش‌های مهم در این درمان، معکوس‌سازی عادت (HRT) است که در آن بیمار یاد می‌گیرد پس از شناسایی میل به کندن مو، از یک رفتار فیزیکی جایگزین استفاده کند. این جایگزین ممکن است گرفتن شیء خاص، سفت کردن عضلات یا حتی بلند کردن دست به روش کنترل‌شده باشد.

رفتاردرمانی همچنین شامل نظارت دقیق روزانه، ثبت وضعیت روحی، موقعیت وقوع رفتار و آموزش بازخورد مثبت به خود می‌شود. این رویکرد به فرد کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری خود را بشناسد، تغییر دهد و از عود مجدد جلوگیری کند.

درمان تریکوتیلومانیا با CBT

درمان شناختی-رفتاری (CBT) از مؤثرترین و علمی‌ترین روش‌ها برای مدیریت تریکوتیلومانیاست. این درمان به شناسایی افکار منفی و تحریف‌شده که منجر به کندن مو می‌شود کمک کرده و به فرد آموزش می‌دهد چگونه آن‌ها را با افکار منطقی و سالم جایگزین کند.

CBT شامل اجزایی مانند بازسازی شناختی، آموزش مقابله با تکانه‌ها و اصلاح الگوهای رفتاری ناسالم است. برای مثال، فرد می‌آموزد که چگونه با شرایطی که استرس‌زا هستند برخورد کرده و پیش از رسیدن به مرحله کندن مو، خود را متوقف کند.

از تکنیک‌های خاص در CBT برای تریکوتیلومانیا می‌توان به آموزش معکوس‌سازی عادت (HRT)، آموزش آگاهی ذهنی (Mindfulness) و درمان مبتنی بر قرار گرفتن در معرض محرک و جلوگیری از پاسخ (ERP) اشاره کرد. این روش‌ها معمولاً طی چندین جلسه با کمک روان‌شناس آموزش داده می‌شوند.

تریکوتیلومانیا و درمان با داروهای ضد اضطراب

داروهای ضد اضطراب می‌توانند در کاهش شدت علائم تریکوتیلومانیا مؤثر باشند، به‌خصوص اگر اضطراب نقش کلیدی در شروع یا تشدید این اختلال داشته باشد. این داروها با کاهش سطح تنش، میل به کندن مو را نیز کاهش می‌دهند.

از جمله داروهای رایج می‌توان به بنزودیازپین‌ها (مانند آلپرازولام یا کلونازپام) اشاره کرد که اثر فوری در کاهش اضطراب دارند. البته این داروها باید با احتیاط مصرف شوند، چرا که احتمال وابستگی و عوارض جانبی دارند و استفاده از آن‌ها کوتاه‌مدت توصیه می‌شود.

در بسیاری از موارد، داروهای ضداضطراب در ترکیب با روان‌درمانی تجویز می‌شوند تا هم علائم فیزیولوژیک اضطراب کاهش یابد و هم فرد از نظر رفتاری آموزش ببیند که چگونه در برابر میل به کندن مو مقاومت کند.

تریکوتیلومانیا در طب سنتی

در طب سنتی ایرانی، اختلالاتی مانند تریکوتیلومانیا که با تکرار یک رفتار آسیب‌زا همراه هستند، اغلب در دسته اختلالات روان‌تنی قرار می‌گیرند. این اختلال‌ها به عدم تعادل اخلاط چهارگانه (صفرا، سودا، بلغم و دم) نسبت داده می‌شوند. برخی حکمای طب سنتی معتقدند که غلبه سودا، که با خشکی، وسواس و اضطراب همراه است، می‌تواند منجر به رفتارهایی مانند کندن مو شود.

برای اصلاح این وضعیت، طبیبان سنتی معمولاً تعدیل مزاج و کاهش سودا را پیشنهاد می‌دهند. توصیه‌هایی مانند مصرف غذاهای معتدل، پرهیز از غذاهای سودازا (مانند عدس، گوشت گاو، ترشی‌ها، بادمجان و غذاهای مانده)، و استفاده از خوراکی‌های آرام‌بخش (مثل شربت بنفشه، گل گاوزبان، و سنبل‌الطیب) در این زمینه کاربرد دارد.

در طب سنتی همچنین بر اهمیت آرام‌سازی اعصاب و اصلاح خواب تاکید می‌شود. استفاده از روغن‌های گیاهی مانند روغن بنفشه یا روغن گل سرخ برای ماساژ کف سر و گیجگاه، در کنار حمام‌های گیاهی با اسطوخودوس یا بابونه، می‌تواند به کاهش تنش و رفتارهای تکراری کمک کند. البته لازم است این روش‌ها با نظر پزشک متخصص و در کنار درمان‌های روان‌شناختی مدرن استفاده شوند.

درمان گیاهی تریکوتیلومانیا

درمان‌های گیاهی می‌توانند به‌عنوان روش کمکی برای کاهش اضطراب و بهبود کنترل رفتاری در تریکوتیلومانیا مؤثر باشند، به‌خصوص در مراحل ابتدایی یا موارد خفیف. گیاهان دارویی با خواص آرام‌بخش می‌توانند تنش عصبی، بی‌قراری و تکانه‌های رفتاری را کاهش دهند.

سنبل‌الطیب (والرین) یکی از معروف‌ترین گیاهان با اثر ضد اضطراب است که می‌تواند در بهبود کیفیت خواب و کاهش میل به کندن مو مؤثر باشد. همچنین گل گاوزبان و اسطوخودوس نیز به‌دلیل اثرات آرام‌بخش بر سیستم عصبی توصیه می‌شوند. دمنوش این گیاهان می‌تواند به آرامش روان کمک کند.

با این حال، باید در نظر داشت که داروهای گیاهی به‌تنهایی جایگزین روان‌درمانی یا درمان پزشکی نمی‌شوند. همچنین مصرف آن‌ها در دوران بارداری، شیردهی یا همراه با داروهای ضد افسردگی باید با مشورت پزشک انجام شود. تأکید بر رویکرد ترکیبی بین درمان‌های علمی و مکمل گیاهی برای نتیجه‌گیری بهتر ضروری است.

درمان وسواس کندن مو در خانه

برای کنترل تریکوتیلومانیا در خانه، اولین قدم، افزایش آگاهی نسبت به رفتار کندن مو است. استفاده از دفترچه ثبت روزانه برای یادداشت زمان، مکان، و احساسات هنگام بروز میل به کندن مو می‌تواند به شناسایی الگوهای رفتاری کمک کند. این آگاهی اولیه برای شروع تغییر ضروری است.

روش‌های ساده اما مؤثر خانگی شامل استفاده از اشیای جایگزین مانند توپ ضد استرس، فیدجت اسپینر یا حتی نخ کاموا برای مشغول نگه‌داشتن دست‌ها هنگام بروز میل به کندن مو است. همچنین پوشاندن موها در خانه با کلاه یا باند نیز گاهی از رفتار ناخودآگاه جلوگیری می‌کند.

تمرین‌های تنفس عمیق، یوگا یا گوش دادن به موسیقی آرام می‌تواند به کاهش اضطراب زمینه‌ای کمک کند. از طرفی، ایجاد محیطی بدون تنش در خانه، کاهش انتقاد از فرد مبتلا و تشویق به موفقیت‌های کوچک در مقاومت در برابر رفتار، در موفقیت درمان خانگی نقش مهمی دارند. با این حال، در موارد متوسط تا شدید، مراجعه به متخصص همچنان ضروری است.

تریکوتیلومانیا و افسردگی

تریکوتیلومانیا اغلب با سایر اختلالات روانی از جمله افسردگی همراه است. بسیاری از مبتلایان دچار احساس شرم، بی‌ارزشی و ناکامی پس از کندن مو می‌شوند که در طول زمان به خلق پایین و ناامیدی منجر می‌گردد. همچنین، ممکن است افسردگی زمینه‌ای خود باعث تشدید رفتارهای خودآسیب‌گرایانه مانند کندن مو شود.

افسردگی و تریکوتیلومانیا در برخی بیماران چرخه‌ای مخرب ایجاد می‌کنند؛ فرد برای کاهش احساسات منفی ناشی از افسردگی، به کندن مو روی می‌آورد، اما این رفتار منجر به ناراحتی بیشتر می‌شود. در نتیجه، درمان هم‌زمان هر دو اختلال ضروری است تا از عود یا مزمن‌شدن آن‌ها جلوگیری شود.

ترکیب روان‌درمانی شناختی-رفتاری با داروهای ضد افسردگی مانند SSRIها می‌تواند به بهبود قابل توجهی منجر شود. روان‌درمانگر معمولاً روی ارتقاء عزت‌نفس، مقابله با احساس گناه و بازسازی افکار منفی تمرکز می‌کند. در کنار درمان حرفه‌ای، حمایت اجتماعی و محیطی نیز در بهبود افسردگی و کاهش میل به کندن مو اهمیت بالایی دارد.

⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬

بیماری دوشن چیستبیماری دست پا و دهان در کودکانبیماری هموروئید

مطالعه بیشتر