دکتر ایرانی DoctorIrani | بررسی و تحلیل مسائل پزشکی روز دنیا و مشاوره تخصصی
تاریخ انتشار:
کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم یک اختلال است که طی آن غده تیروئید به مقدار کافی هورمون تولید نمی‌کند. هورمون‌های تیروئیدی مانند تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3)، وظایفی حیاتی در تنظیم عملکردهای بدن از جمله متابولیسم، رشد و توسعه ایفا می‌کنند. برای آگاهی از ادامه مقاله و دریافت جدیدترین اطلاعات، با وب سایت دکتر ایرانی همراه باشید.
کم کاری تیروئید چیست
تیروئید، یک غده کوچک پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که نقش مهمی در تنظیم انرژی بدن از طریق ترشح هورمون‌های خاص ایفا می‌کند. علاوه بر این، عملکردهایی چون ضربان قلب و کارکرد دستگاه گوارش نیز تحت تأثیر این غده قرار دارند. کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم زمانی بروز می‌کند که غده تیروئید قادر به تولید میزان کافی از هورمون‌های ضروری نباشد. این وضعیت می‌تواند افراد را در هر سن و جنسی تحت تاثیر قرار دهد، هرچند در زنان و افراد بالای ۶۰ سال رایج‌تر است.
کم کاری تیروئید در کودکان
به نظر می‌رسد حدود دو تا سه درصد از کودکان و نوجوانان به هیپوتیروئیدیسم مبتلا باشند. این بیماری شایع‌ترین اختلال تیروئید در میان نوزادان، کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود. بررسی‌های اولیه که در زمان تولد انجام می‌گیرد نشان می‌دهند از هر ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نوزاد، یک نفر به هیپوتیروئیدیسم مبتلا است. تشخیص و درمان به‌موقع کمبود هورمون تیروئید نقش حیاتی در تضمین رشد طبیعی جسمی و ذهنی کودک دارد. این اختلال ممکن است در دوران پایانی کودکی یا در نوجوانی نیز بروز کند. همچنین احتمال ابتلا در دختران چهار برابر بیشتر از پسران است.
علائم کم کاری تیروئید
علائم کم‌کاری تیروئید معمولاً در ابتدا چندان واضح و چشم‌گیر نیستند، اما با گذشت زمان ممکن است نشانه‌های متعددی بروز کنند. این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:
- احساس ضعف و خستگی مداوم
- درد و ناراحتی در مفاصل و عضلات
- افزایش غیرمنتظره وزن
- مشکل در دفع و یبوست
- کاهش میل جنسی
- ریزش مو و نازک شدن تارهای مو
- شکنندگی ناخن‌ها و موها
- خشکی و خارش پوست
- آهسته شدن ضربان قلب
- اختلالات در حافظه و تمرکز
- احساس افسردگی و روحیه پایین
- تجربه سرگیجه
عدم تعادل در صورت مشاهده این علائم، مراجعه به پزشک برای انجام آزمایش‌های لازم و بررسی وضعیت تیروئید توصیه می‌شود. کمبود ید می‌تواند منجر به هیپوتیروئیدیسم و گواتر (بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید) شود. مطالعات نشان داده‌اند که گاهی گواتر ممکن است با انسداد مجاری تنفسی باعث احساس فشار در گلو، سرفه و تغییرات در صدا شود. البته توجه داشته باشید که این علائم در موارد کمیاب می‌توانند به‌عنوان نشانه‌های اولیه سرطان تیروئید رخ دهند. اگر چنین علائمی را تجربه کردید، توصیه می‌شود هرچه سریع‌تر به یک فوق تخصص غدد مراجعه نمایید.
علائم کم کاری تیروئید مردان
مردان مبتلا به هیپوتیروئیدی ممکن است علائم و مشکلات مختلفی را تجربه کنند، از جمله:
- کاهش عملکرد جنسی
- ریزش مو
- افت سطح تستوسترون
- ضعف عضلانی و گرفتگی عضلات
- احساس افسردگی
- حساسیت بیشتر به سرما
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن دست‌ها
- افزایش چربی خون
- مشکلات حافظه و فراموشی
- تغییر در صدا به حالت دورگه
علائم کم کاری تیروئید زنان
کم‌کاری تیروئید در زنان ممکن است به صورت تدریجی ظاهر شود و در مراحل اولیه کمتر مورد توجه قرار گیرد. اما با گذشت زمان، این وضعیت می‌تواند باعث تشدید علائم شده و تأثیر محسوسی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. نشانه‌های شایع کم‌کاری تیروئید در زنان شامل موارد زیر است:
- خستگی: اغلب به صورت احساس خستگی دائمی و کاهش انرژی که حتی با استراحت کافی رفع نمی‌شود.
- افزایش وزن: افزایش وزن بدن بدون تغییر در رژیم غذایی یا سطح فعالیت بدنی.
- حساسیت به سرما: احساس سرما غیرمعمول و لرزش که بیشتر از حد طبیعی است.
- یبوست: مشکل در عملکرد روده و دفع مدفوع.
- خشکی پوست و ریزش مو: پوست خشک و پوسته‌پوسته و موهای شکننده که به تدریج دچار ریزش می‌شوند.
- درد عضلات و مفاصل: درد، گرفتگی و ضعف در عضلات و مفاصل.
- افسردگی: تغییرات خلقی، از جمله احساس غم، کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره و مشکلات خواب.
- اختلالات قاعدگی: نامنظمی در دوره‌ها، شدت خونریزی یا لکه‌بینی بین دوره‌ها.
- مشکلات حافظه: کاهش تمرکز، فراموشی و ضعف در حافظه کوتاه‌مدت.
- گواتر: بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید که در ناحیه گردن ظاهر می‌شود.
- شناخت و درمان زودهنگام کم‌کاری تیروئید می‌تواند از پیشرفت بیشتر این علائم جلوگیری کرده و منجر به بهبود کیفیت زندگی شود. برای تشخیص دقیق، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های مربوطه ضروری است.
علائم کم کاری تیروئید دختر
علائم کم‌کاری تیروئید در دختران می‌تواند تأثیرات متعددی بر سلامت و عملکرد روزمره آنها داشته باشد. این علائم شامل موارد زیر است:
- خستگی و بی‌حالی: احساس خستگی مفرط و کاهش انرژی که فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- افزایش وزن: به دلیل کاهش سرعت متابولیسم، فرد ممکن است بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی دچار افزایش وزن شود.
- یبوست: کاهش حرکات روده و مشکلات گوارشی که منجر به یبوست می‌شود.
- خشکی پوست: پوست به حالت خشک، خشن و پوسته‌پوسته درمی‌آید.
- حساسیت به سرما:احساس سرما بیش از حد طبیعی و عدم تحمل هوای سرد.
- اختلالات قاعدگی: دوره‌های نامنظم قاعدگی، کاهش یا افزایش شدید خونریزی، یا حتی توقف کامل قاعدگی رخ می‌دهد.
- افسردگی و تغییرات خلق: احساس غم، اضطراب، تحریک‌پذیری و افت تمرکز ممکن است مشاهده شود.
- تأخیر در رشد و بلوغ: رشد کندتر و بلوغ دیرهنگام در کودکان و نوجوانان می‌تواند از نشانه‌های کم‌کاری تیروئید باشد.
- گواتر: تورم غده تیروئید در ناحیه گردن که می‌تواند با علائم دیگری همراه باشد.
- مشکلات حافظه و یادگیری: کاهش توانایی به خاطر سپردن اطلاعات و تمرکز.
- ضعف عضلانی: ضعف یا درد در عضلات و مفاصل که ممکن است فعالیت‌های فیزیکی را مشکل کند.
- کاهش ضربان قلب: ضربانی آهسته‌تر از حالت طبیعی که نشان‌دهنده تأثیر کم‌کاری تیروئید بر عملکرد قلب است.
این علائم بسته به شدت بیماری و مدت زمان ابتلا متفاوت است و نیاز به ارزیابی دقیق توسط پزشک دارد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
علائم کم کاری تیروئید نوزاد
علائم کم‌کاری تیروئید در نوزادان ممکن است از بدو تولد یا طی چند هفته و حتی ماه‌های بعد ظاهر شوند. این علائم در برخی کودکان بسیار خفیف بوده و دشوار است که به راحتی تشخیص داده شوند. علائم و نشانه‌ها را می‌توان به چهار گروه اصلی تقسیم کرد:
- ظاهری: زردی طولانی‌مدت، پف کردن صورت، تورم زبان، فتق ناف، و بزرگ شدن نقاط نرم جمجمه (ملاج).
- رفتاری: گریه با صدای گرفته یا شبیه خرخر، ضعف در شیرخوردن، کاهش فعالیت، خواب‌آلودگی بیش از حد، و کم شدن جنب و جوش.
- فیزیکی: یبوست، خشکی پوست، دمای پایین بدن نسبت به حد طبیعی، و تنفس پرصدا.
- رشد: تأخیر در رشد کلی کودک، کندی رشد دندان‌ها، و کوتاهی اندام‌ها.
- زردی طولانی‌مدت: زردی پوست و چشم‌هایی که بیش از چند هفته ادامه داشته باشد، ممکن است نشانه‌ای از کم‌کاری تیروئید باشد.
- گریه با صدای گرفته: نوزاد ممکن است گریه‌ای بی‌رمق یا با صدایی خاص داشته باشد که نشان‌دهنده وجود مشکل است.
- ضعف در شیرخوردن: نوزاد ممکن است در مکیدن سینه یا شیشه شیر مشکل داشته باشد.
- تأخیر در رشد: این بیماری می‌تواند منجر به تأخیر در رشد جسمی و ذهنی کودک شود.
- بزرگ شدن ملاج: ملاج (یا نقاط نرم بالای جمجمه) ممکن است در این نوزادان بزرگ‌تر از حالت طبیعی باشد.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم در فرزند خود، توصیه می‌شود سریعاً با یک پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع کم‌کاری تیروئید نقش حیاتی در پیشگیری از عوارض جدی این بیماری ایفا می‌کند.
عوارض کم کاری تیروئید
درمان نکردن مشکلات تیروئید می‌تواند به عوارض جدی و متعدد منجر شود که شامل موارد زیر است:
- اختلال در حفظ تعادل: کاهش سطح هورمون تیروئید در سالمندان ممکن است موجب مشکلاتی در حفظ تعادل شود و خطر افتادن و آسیب را افزایش دهد.
- بیماری‌های قلبی: کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد و می‌تواند سبب بالا رفتن سطح کلسترول بد (LDL) شود.
- ناباروری: کاهش سطح هورمون تیروئید ممکن است بر فرآیند تولید تخمک تأثیر گذاشته و به ناباروری منجر شود.
- درد مفاصل و عضلات: کم‌کاری تیروئید می‌تواند زمینه‌ساز دردهای مفصلی و عضلانی و همچنین التهاب تاندون‌ها شود.
- مشکلات روانی: پایین بودن سطح هورمون تیروئید ممکن است باعث اختلال در توانایی تمرکز، کاهش حافظه، و کاهش علاقه به فعالیت‌هایی شود که معمولاً برای فرد لذت‌بخش بوده‌اند.
- چاقی: کم‌کاری تیروئید می‌تواند متابولیسم بدن را کاهش دهد؛ به همین دلیل، حتی با افزایش اشتها، بدن در سوزاندن کالری دچار مشکل می‌شود و احتمال چاقی بالا می‌رود.
- نوروپاتی محیطی: در بلندمدت، کاهش هورمون تیروئید ممکن است به آسیب اعصاب محیطی منجر شود که می‌تواند علائمی مانند بی‌حسی، سوزش، یا درد در اندام‌های حرکتی را ایجاد کند.
علت کم کاری تیروئید
از مهم‌ترین عوامل ایجاد این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- واکنش شدید به درمان‌های پرکاری تیروئید افرادی که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند معمولاً با استفاده از ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید درمان می‌شوند. هدف اصلی این روش‌های درمانی تنظیم عملکرد تیروئید و بازگرداندن آن به حالت طبیعی است. با این حال، در برخی موارد، این درمان‌ها ممکن است باعث کاهش بیش از حد سطح هورمون‌های تیروئید شده و در نهایت منجر به کم‌کاری دائمی این غده شوند.
- جراحی بخشی از غده تیروئید برداشتن کامل یا قسمتی از غده تیروئید می‌تواند باعث کاهش یا توقف تولید هورمون‌های تیروئیدی شود. در چنین مواردی، بیمار ممکن است برای تأمین هورمون مورد نیاز بدن تا پایان عمر نیاز به مصرف دارو داشته باشد.
- تأثیر پرتودرمانی بر عملکرد تیروئید پرتودرمانی که معمولاً برای درمان سرطان‌های ناحیه سر و گردن به کار می‌رود، می‌تواند عملکرد غده تیروئید را تحت تأثیر قرار داده و زمینه‌ساز ابتلا به کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) شود.
- نقش داروها در ایجاد هیپوتیروئیدیسم برخی از داروها، مانند لیتیوم که برای درمان اختلالات روانی استفاده می‌شود، ممکن است منجر به کم‌کاری تیروئید شوند. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتماً از پزشک درباره تأثیر آن بر غده تیروئید سؤال کنید. توجه داشته باشید که هیچ‌گاه مصرف دارویی را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید.
- کمبود و مازاد ید ید یکی از مواد ضروری برای تولید هورمون‌های تیروئیدی است. کمبود ید می‌تواند به کم‌کاری تیروئید منجر شود، در حالی که مصرف بیش از حد این ماده در افرادی که به هیپوتیروئیدیسم مبتلا هستند ممکن است علائم بیماری را تشدید کند.
تشخیص کم کاری تیروئید
دو روش اصلی برای تشخیص بیماری هیپوتیروئیدیسم عبارتند از:
معاینه بدنی در این روش، پزشک ابتدا وضعیت جسمانی شما را ارزیابی کرده و درباره سابقه بیماری‌های گذشته سوالاتی مطرح می‌کند. سپس علائم جسمی مرتبط با هیپوتیروئیدیسم مانند خشکی پوست را بررسی می‌کند. همچنین، از شما می‌خواهد جزئیات بیشتری درباره علائمی که تجربه کرده‌اید ارائه دهید.
آزمایش خون آزمایش خون دقیق‌ترین راه برای شناسایی هیپوتیروئیدیسم محسوب می‌شود. این آزمایش میزان هورمون محرک تیروئید (TSH)، تولید شده توسط غده هیپوفیز، و سطح هورمون‌های تیروئید را اندازه‌گیری می‌کند:
اگر غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نکند، غده هیپوفیز مقدار TSH را افزایش می‌دهد تا تولید هورمون تیروئید بیشتر شود.در صورتی که فرد به پرکاری تیروئید مبتلا باشد، سطح TSH کاهش می‌یابد زیرا بدن سعی می‌کند از تولید بیش از حد هورمون تیروئید جلوگیری کند. آزمایش تیروکسین (T4) نیز می‌تواند در تشخیص این بیماری مفید باشد.
تیروکسین یکی از هورمون‌های اصلی تولید شده توسط غده تیروئید است. زمانی که سطح T4 پایین و TSH بالا باشد، احتمال هیپوتیروئیدیسم وجود دارد. البته این وضعیت ممکن است به دلیل سایر بیماری‌های مرتبط با تیروئید نیز رخ دهد. از همین رو، برای دستیابی به تشخیص دقیق‌تر، معمولاً نیاز به انجام آزمایش‌های تکمیلی است. اگر نتایج معاینه یا آزمایش غیرعادی باشند، پزشک ممکن است سونوگرافی یا اسکن تیروئید را توصیه کند.
درمان کم کاری تیروئید
هیپوتیروئیدیسم به طور کامل درمان‌پذیر نیست، اما با استفاده از روش‌های مختلف می‌توان علائم آن را کنترل کرد. از جمله این راهکارها عبارت‌اند از:
- درمان‌های پزشکی
این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند: تیروکسین سنتتیک برای مدیریت این بیماری، پزشکان اغلب تیروکسین سنتتیک را تجویز می‌کنند. این دارو که مشابه هورمون T4 عمل می‌کند، بسته به شرایط بیمار شامل سابقه پزشکی، علائم و سطح فعلی هورمون TSH تجویز می‌شود. همچنین، پزشکان به صورت منظم آزمایش خون را انجام می‌دهند تا از مناسب بودن دوز دارو یا نیاز به تنظیم مجدد آن اطمینان حاصل کنند.
- رژیم غذایی
برای کم‌کاری تیروئید معمولاً نیازمند دستورالعمل خاصی نیست. با این حال، توصیه می‌شود افرادی که با این مشکل روبه‌رو هستند، یک رژیم غذایی متنوع و متعادل را دنبال کنند و مصرف غذاهای پرچرب یا حاوی سدیم بالا را محدود نمایند.
پیشگیری از کم کاری تیروئید
متأسفانه هیچ روش قطعی برای پیشگیری کامل از کم‌کاری تیروئید وجود ندارد. با این حال، اقدامات متعددی می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری یا مدیریت آن در صورت بروز کمک کنند. از جمله این اقدامات می‌توان به مصرف میزان مناسبی از ید، سلنیوم و تیروزین در رژیم غذایی، مدیریت استرس و انجام بررسی‌های دوره‌ای عملکرد تیروئید اشاره کرد.
راهکارهای پیشگیری کم‌کاری تیروئید
مصرف ید کافی: ید یکی از عناصر ضروری برای تولید هورمون‌های تیروئید است. منابع خوب ید شامل نمک یددار، ماهی، لبنیات و تخم‌مرغ می‌شود.
مصرف سلنیوم: سلنیوم نقش مهمی در فعال‌سازی هورمون‌های تیروئید و محافظت از غده تیروئید در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد دارد. آجیل برزیلی، ماهی، تخم‌مرغ و مرغ از جمله منابع مناسب سلنیوم هستند.
مصرف تیروزین: تیروزین یک اسید آمینه است که بدن برای ساخت هورمون‌های تیروئید به آن نیاز دارد. این ماده در غذاهایی مانند ماهی، مرغ، گوشت قرمز، تخم‌مرغ، لبنیات، آجیل و دانه‌ها یافت می‌شود.
مدیریت استرس: استرس می‌تواند عملکرد تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد. تکنیک‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و ورزش منظم به کنترل سطح استرس کمک کرده و به بهبود سلامت عمومی تیروئید یاری می‌رسانند.
بررسی‌های منظم: انجام آزمایشات دوره‌ای برای بررسی عملکرد تیروئید به ویژه در افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند (مانند زنان باردار یا افرادی با سابقه خانوادگی کم‌کاری تیروئید) ضروری است.
درمان به‌موقع: در صورت تشخیص کم‌کاری تیروئید، استفاده سریع از هورمون‌های تیروئید مصنوعی می‌تواند پیشرفت بیماری را متوقف کرده و علائم آن را کاهش دهد.
رژیم غذایی متعادل: استفاده از یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی، به‌ویژه مواد مؤثر برای سلامت تیروئید، نقش مؤثری در حفظ عملکرد این غده دارد.
⏬مقالات پیشنهادی ⏬
👏👌👌