آزمایش تشخیص هپاتیت B و C

برای شناسایی ابتلا به ویروس‌های هپاتیت B و C، چند نوع آزمایش خون وجود دارد که بسته به مرحله بیماری و هدف بررسی، توسط پزشک تجویز می‌شود. برای آگاهی از ادامه مقاله و دریافت جدیدترین اطلاعات، با وب‌ سایت دکتر ایرانی همراه باشید.

هپاتیت B و C چیست

هپاتیت B و C دو نوع از بیماری‌های ویروسی کبدی هستند که با ایجاد التهاب در کبد، می‌توانند عملکرد طبیعی این عضو حیاتی را مختل کنند. هر دو بیماری از طریق ویروس منتقل می‌شوند، اما نوع ویروس، روش انتقال و شدت بیماری متفاوت است.
ویروس هپاتیت B (HBV) می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن ظاهر شود و اغلب از طریق تماس با خون یا مایعات بدن فرد آلوده منتقل می‌شود. از جمله راه‌های انتقال آن می‌توان به رابطه جنسی محافظت‌نشده، استفاده مشترک از سرنگ یا انتقال از مادر به جنین اشاره کرد.
ویروس هپاتیت C (HCV) نیز از طریق خون منتقل می‌شود، اما برخلاف نوع B، انتقال از طریق رابطه جنسی یا مادر به جنین بسیار نادر است. هپاتیت C اغلب بدون علامت است و به‌طور مزمن در بدن باقی می‌ماند، که در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به سیروز یا سرطان کبد شود.

تفاوت هپاتیت B و C

اگرچه هپاتیت B و C هر دو ویروسی و کبدی هستند، اما تفاوت‌های مهمی در نوع ویروس، نحوه انتقال، روند بیماری و درمان آن‌ها وجود دارد:

• نوع ویروس: هپاتیت B توسط ویروس HBV و هپاتیت C توسط ویروس HCV ایجاد می‌شود.

• روش‌های انتقال: HBV بیشتر از طریق رابطه جنسی، زایمان، و مایعات بدن منتقل می‌شود، در حالی که HCV تقریباً به‌طور انحصاری از طریق تماس با خون آلوده (مانند تزریق با سرنگ مشترک) انتقال می‌یابد.

• احتمال مزمن شدن: احتمال مزمن شدن هپاتیت B در بزرگسالان کمتر از ۱۰٪ است، اما در هپاتیت C بیش از ۷۰٪ موارد مزمن می‌شوند.

• درمان: برای هپاتیت B درمان قطعی وجود ندارد، اما داروهایی برای کنترل ویروس تجویز می‌شود. هپاتیت C در بیشتر موارد با داروهای ضدویروسی جدید، کاملاً قابل درمان است.

علائم هپاتیت B و C 

در بسیاری از موارد، به‌ویژه در مراحل ابتدایی، هپاتیت B و C بدون علامت هستند و تنها از طریق آزمایش خون شناسایی می‌شوند. با این حال، در صورت پیشرفت بیماری، برخی نشانه‌ها ممکن است ظاهر شوند:

• احساس خستگی مزمن

• زردی پوست و چشم (یرقان)

• درد یا ناراحتی در ناحیه راست بالای شکم

• ادرار تیره و مدفوع روشن

• کاهش اشتها

• تهوع و استفراغ

• تب خفیف یا درد عضلات (در نوع B شایع‌تر است)

علائم در نوع مزمن اغلب خفیف یا نامحسوس هستند، اما با آسیب مداوم به کبد ممکن است علائم نارسایی کبدی یا سیروز نیز ایجاد شود. تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش خون، نقش حیاتی در پیشگیری از آسیب دائمی کبد دارد.

تشخیص آزمایش هپاتیت

تشخیص هپاتیت (اعم از B یا C) معمولاً از طریق آزمایش خون انجام می‌شود. این آزمایش‌ها برای شناسایی ویروس، آنتی‌بادی‌ها یا تغییرات عملکرد کبد طراحی شده‌اند.

بسیاری از افراد در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند، به همین دلیل آزمایش منظم، به‌ویژه برای افراد در معرض خطر، اهمیت زیادی دارد. تشخیص زودهنگام به جلوگیری از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی مانند سیروز یا سرطان کبد کمک می‌کند.

آزمایش تشخیص هپاتیت B و C چیست

آزمایش تشخیص هپاتیت B و C شامل بررسی وجود ویروس یا آنتی‌بادی‌های خاص در خون بیمار است.

در هپاتیت B، معمولاً موارد زیر بررسی می‌شوند:

• HBsAg: آنتی‌ژن سطحی ویروس؛ نشانه فعال بودن بیماری

• HBcAb: آنتی‌بادی علیه هسته ویروس؛ برای تشخیص عفونت‌های قبلی یا فعلی

• HBeAg: نشانگر تکثیر فعال ویروس و قابلیت سرایت بالا

در هپاتیت C نیز معمولاً مراحل زیر طی می‌شود:

• Anti-HCV: آنتی‌بادی علیه ویروس HCV

• HCV RNA: بررسی وجود مستقیم RNA ویروسی؛ نشان‌دهنده عفونت فعال

این آزمایش‌ها هم برای تشخیص اولیه و هم پیگیری روند درمانی استفاده می‌شوند.

انواع آزمایش‌های تشخیص هپاتیت B و C

در ادامه انواع مهم آزمایش‌هایی که برای تشخیص این دو نوع هپاتیت انجام می‌شوند را مشاهده می‌کنید:

1. آزمایش‌های سرولوژیک (آنتی‌ژن و آنتی‌بادی)

• HBsAg – برای شناسایی هپاتیت B فعال

• Anti-HBs – نشان‌دهنده ایمنی یا واکسیناسیون موفق

• Anti-HCV – شناسایی سابقه تماس با ویروس هپاتیت C

2. آزمایش‌های مولکولی (PCR)

• HBV DNA / HCV RNA – بررسی وجود ویروس به‌صورت مستقیم در خون

• تعیین مقدار بار ویروسی برای پیگیری درمان یا شدت بیماری

3. آزمایش‌های عملکرد کبد

• ALT و AST – آنزیم‌هایی که در صورت التهاب کبد بالا می‌روند

• بیلی‌روبین، آلبومین و PT – برای ارزیابی عملکرد کلی کبد

این آزمایش‌ها معمولاً به‌صورت ترکیبی انجام می‌شوند تا تشخیص دقیق و وضعیت بیمار مشخص شود.

ازمایش تشخیص هپاتیت بی

برای تشخیص هپاتیت B، رایج‌ترین تست‌ها عبارت‌اند از:

• HBsAg (آنتی‌ژن سطحی): اگر این آزمایش مثبت باشد، فرد دچار عفونت فعال هپاتیت B است.

• Anti-HBs: مثبت بودن این تست نشان می‌دهد فرد ایمن شده یا قبلاً واکسن زده است.

• HBcAb: اگر مثبت باشد، معمولاً نشانه تماس قبلی با ویروس است.

گاهی پزشک برای بررسی وضعیت مزمن یا میزان تکثیر ویروس، از آزمایش HBV DNA نیز استفاده می‌کند. این نتایج به تصمیم‌گیری برای درمان کمک می‌کنند.

آزمایش تشخیص هپاتیت B و C چگونه انجام می‌شود

آزمایش‌های تشخیص هپاتیت B و C از طریق نمونه‌گیری خون از ورید انجام می‌شود. مراحل کلی به شرح زیر است:

1. نمونه‌گیری خون: معمولاً از ورید بازویی انجام می‌شود.

2. ارسال به آزمایشگاه تخصصی: آزمایشگاه بسته به دستور پزشک، بررسی آنتی‌بادی‌ها، آنتی‌ژن‌ها یا RNA ویروسی را انجام می‌دهد.

3. بررسی نتایج: نتایج معمولاً طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت آماده می‌شوند. پزشک با توجه به نتایج، وضعیت عفونت (حاد، مزمن یا واکسینه‌شده) را تشخیص می‌دهد.

4. پیگیری در صورت نیاز: در صورت مثبت بودن نتایج، ممکن است نیاز به تکرار آزمایش‌ها یا شروع درمان باشد.

تست‌های تشخیص هپاتیت B و C

تشخیص دقیق هپاتیت B و C نیازمند انجام چند نوع تست آزمایشگاهی است که هر یک اطلاعات مشخصی درباره وضعیت بدن بیمار ارائه می‌دهند. پزشک برای بررسی اینکه آیا فرد به این ویروس‌ها آلوده شده، آیا بیماری فعال است یا مزمن شده، و اینکه آیا درمان موردنیاز است یا نه، از این تست‌ها استفاده می‌کند.

در بیشتر موارد، آزمایش‌های سرولوژیک (برای آنتی‌ژن و آنتی‌بادی‌ها) در مرحله اول انجام می‌شود و در صورت مثبت بودن، تست‌های تکمیلی نظیر PCR برای بررسی وجود ویروس و اندازه‌گیری بار ویروسی تجویز می‌گردد. گاهی برای بررسی میزان آسیب کبد، تست‌های عملکرد کبدی مانند ALT و AST نیز انجام می‌شود. انجام به‌موقع این تست‌ها می‌تواند از بروز آسیب دائمی به کبد جلوگیری کند.

چه زمانی باید آزمایش هپاتیت بدهیم

در شرایط زیر، انجام آزمایش هپاتیت B و C ضروری یا توصیه‌شده است:

• سابقه تزریق با سرنگ مشترک (به‌ویژه در مصرف مواد مخدر)

• تماس با خون یا مایعات بدن فرد آلوده (از طریق زخم، جراحت، خدمات پزشکی آلوده و…)

• انجام دیالیز یا دریافت انتقال خون (خصوصاً پیش از سال ۱۳۷۵ در ایران)

• داشتن شریک جنسی آلوده یا مشکوک

• کادر درمانی که با خون سروکار دارند

• نوزادانی که از مادر آلوده متولد شده‌اند

• قبل از ازدواج، بارداری یا جراحی‌های خاص

• در صورت وجود علائم مشکوک مانند زردی پوست، خستگی مفرط، درد شکم یا کاهش وزن بی‌دلیل

شناسایی به‌موقع ویروس در مراحل ابتدایی می‌تواند روند درمان را بسیار مؤثرتر کند.

بررسی دقیق انواع آزمایش‌های ویروس هپاتیت B و C

در جدول زیر به‌طور خلاصه و کاربردی، مهم‌ترین آزمایش‌های تشخیصی برای هپاتیت B و C را معرفی می‌کنیم:

این تست‌ها با تشخیص مرحله و شدت بیماری، پزشک را در تصمیم‌گیری درمانی یاری می‌کنند.

تفسیر نتایج آزمایش هپاتیت B و C

تفسیر نتایج آزمایش‌های هپاتیت B و C نیازمند بررسی دقیق چند شاخص کلیدی در خون است که هر کدام وضعیت متفاوتی از عفونت یا ایمنی بدن را نشان می‌دهند.
در هپاتیت B، وجود آنتی‌ژن سطحی ویروس (HBsAg) نشانه عفونت فعال است. اگر این شاخص به مدت بیش از ۶ ماه مثبت باقی بماند، به‌عنوان عفونت مزمن شناخته می‌شود. در مقابل، اگر Anti-HBs مثبت باشد و HBsAg منفی، بدن ایمن شده است (یا به دلیل واکسن یا بهبودی طبیعی).
برای هپاتیت C، حضور آنتی‌بادی ضد HCV (یعنی Anti-HCV) تنها نشان‌دهنده تماس با ویروس است. تشخیص قطعی نیاز به تست HCV RNA دارد که وجود ویروس فعال را تأیید می‌کند.
نتایج این آزمایش‌ها باید همیشه در کنار علائم بالینی و سابقه بیمار تفسیر شوند. گاهی افراد بدون علامت، ناقل ویروس هستند؛ بنابراین تفسیر نادرست می‌تواند باعث تأخیر در درمان یا اضطراب بی‌مورد شود.

تفسیر کامل نتایج آزمایش‌های هپاتیت B

در ادامه، تفسیر هر یک از شاخص‌های کلیدی آزمایش هپاتیت B را مشاهده می‌کنید:

• HBsAg مثبت: عفونت فعال در بدن وجود دارد.

• HBsAg منفی + Anti-HBs مثبت: فرد ایمن است (یا واکسینه شده یا بهبود یافته).

• Anti-HBs منفی + HBsAg منفی: فرد مستعد ابتلا است و ایمنی ندارد.

• HBcAb IgM مثبت: نشان‌دهنده عفونت حاد اخیر.

• HBcAb IgG مثبت + HBsAg مثبت: عفونت مزمن.

• HBeAg مثبت: ویروس فعال تکثیر می‌شود؛ فرد بسیار مسری است.

• Anti-HBe مثبت: احتمالاً ویروس مهار شده یا در حال کاهش فعالیت است.

• HBV DNA بالا: بار ویروسی زیاد و نیازمند درمان دارویی.

• ALT/AST بالا: آسیب کبدی فعال.

برای ارزیابی وضعیت فرد، همیشه باید چند تست به‌صورت ترکیبی بررسی شود، نه به‌صورت جداگانه.

مهم‌ترین روش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص هپاتیت B

۱. HBsAg (آنتی‌ژن سطحی ویروس)

• اولین شاخص برای شناسایی عفونت فعال.

2. Anti-HBs (آنتی‌بادی سطحی)

   • بررسی ایمنی بدن؛ مثبت بودن آن نشان‌دهنده ایمنی است.

3. HBcAb (آنتی‌بادی علیه هسته ویروس)

   • IgM: نشان‌دهنده عفونت حاد.

   • IgG: علامت عفونت قدیمی یا مزمن.

4. HBeAg / Anti-HBe

   • تعیین قدرت سرایت ویروس و مرحله تکثیر.

5. HBV DNA (تست PCR)

   • تشخیص دقیق میزان ویروس در خون؛ ضروری برای تصمیم‌گیری درمانی.

6. آزمایش‌های آنزیم‌های کبدی (ALT, AST)

   • برای بررسی شدت التهاب و آسیب به کبد.

7. فیبروتست یا فیبروسکن (در صورت مزمن بودن)

   • ارزیابی درجه‌ی فیبروز یا سیروز کبدی.

تشخیص هپاتیت با ازمایش cbc

آزمایش CBC یا شمارش کامل خون، یک تست عمومی است که تغییرات غیرمستقیم ناشی از عفونت هپاتیت B و C را نشان می‌دهد، اما نمی‌تواند به طور مستقیم وجود ویروس را تشخیص دهد.

در هپاتیت، ممکن است کاهش تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی)، کم‌خونی یا تغییر در تعداد گلبول‌های سفید مشاهده شود که نشانه آسیب کبدی یا التهاب فعال است. به همین دلیل، CBC به عنوان یک تست کمکی در ارزیابی وضعیت عمومی بیمار و شدت بیماری به کار می‌رود، ولی برای تشخیص قطعی هپاتیت، آزمایش‌های اختصاصی‌تر لازم است.

تست PCR برای هپاتیت C

تست PCR برای هپاتیت C یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیص عفونت فعال این ویروس است. این تست با هدف شناسایی RNA ویروس در خون انجام می‌شود و می‌تواند وجود ویروس را حتی در مراحل اولیه عفونت، پیش از ظهور آنتی‌بادی‌ها، تشخیص دهد.

PCR به پزشکان امکان می‌دهد میزان بار ویروسی بیمار را بسنجند و بر اساس آن، برنامه درمانی مناسبی تعیین کنند. این تست همچنین در پیگیری پاسخ به درمان دارویی کاربرد مهمی دارد. به دلیل حساسیت و دقت بالا، تست PCR استاندارد طلایی در تشخیص هپاتیت C به شمار می‌رود.

تفاوت HBsAg با Anti-HBs در آزمایش هپاتیت B

• HBsAg (آنتی‌ژن سطحی ویروس): نشان‌دهنده عفونت فعال هپاتیت B است و حضور آن در خون یعنی ویروس در بدن تکثیر می‌شود.

• Anti-HBs (آنتی‌بادی سطحی ویروس): نشانه ایمنی بدن در برابر ویروس است که می‌تواند نتیجه واکسیناسیون یا بهبود طبیعی پس از عفونت باشد.
  تفاوت اصلی این است که HBsAg مثبت یعنی فرد ناقل یا بیمار است، اما Anti-HBs مثبت به معنای محافظت و ایمنی در برابر بیماری است.

HBeAg و نقش آن در شدت بیماری هپاتیت B

• HBeAg یک پروتئین ویروسی است که نشان‌دهنده تکثیر فعال ویروس و شدت بیماری است.

• حضور HBeAg در خون با بار ویروسی بالا و قابلیت انتقال بیشتر همراه است.

• مثبت بودن این شاخص به معنای فعال بودن عفونت و خطر بالاتر آسیب کبدی است.

• کاهش یا منفی شدن HBeAg و مثبت شدن آنتی‌بادی Anti-HBe معمولاً نشان‌دهنده کنترل ویروس و بهبود شرایط بیماری است.

تفاوت آزمایش غربالگری و تخصصی هپاتیت

آزمایش‌های غربالگری و تخصصی برای هپاتیت دو مرحله متفاوت در روند تشخیص هستند. آزمایش غربالگری معمولاً اولین مرحله برای شناسایی وجود آنتی‌بادی‌ها یا آنتی‌ژن‌های ویروس است و بیشتر به‌صورت سریع و کلی انجام می‌شود. هدف آن، تشخیص اولیه و شناسایی افراد مشکوک به عفونت است.

در مقابل، آزمایش‌های تخصصی مانند تست PCR و سنجش بار ویروسی، برای تأیید تشخیص، تعیین میزان عفونت فعال و پایش درمان به کار می‌روند. این تست‌ها دقیق‌تر بوده و اطلاعات بیشتری درباره وضعیت بیماری ارائه می‌دهند.

آیا آزمایش هپاتیت نیاز به ناشتایی دارد

آزمایش‌های معمول برای تشخیص هپاتیت B و C، مانند تست آنتی‌ژن (HBsAg) و آنتی‌بادی‌ها (Anti-HBs و Anti-HCV)، معمولاً نیازی به ناشتایی ندارند و می‌توان بدون رعایت شرایط خاصی خون‌گیری انجام داد.
اما در برخی موارد خاص، اگر آزمایش شامل تست‌های عملکرد کبد (مانند ALT و AST) یا آزمایش‌های بیوشیمیایی باشد، ناشتایی به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ممکن است لازم باشد تا نتایج دقیق‌تر و قابل اعتمادتری به دست آید.
بنابراین، بهتر است پیش از انجام آزمایش با آزمایشگاه یا پزشک خود مشورت کنید تا دستورالعمل‌های دقیق را دریافت کنید و نتایج آزمایش با بیشترین دقت تفسیر شود.

آیا جواب آزمایش هپاتیت دقیق است

چند روز بعد از تماس مشکوک باید آزمایش هپاتیت داد

زمان مناسب برای انجام آزمایش هپاتیت پس از تماس مشکوک به ویروس بستگی به نوع ویروس و آزمایش انجام شده دارد. در هپاتیت B، معمولاً بعد از گذشت حداقل ۴ تا ۶ هفته از تماس باید آزمایش انجام شود تا آنتی‌ژن‌ها و آنتی‌بادی‌ها در خون قابل شناسایی باشند.

برای هپاتیت C، تست آنتی‌بادی معمولاً بعد از ۸ تا ۱۲ هفته قابل اعتماد است، اما تست PCR می‌تواند عفونت را زودتر تشخیص دهد (در حدود ۲ تا ۳ هفته پس از تماس). انجام آزمایش در زمان مناسب بسیار مهم است تا نتایج دقیق و قابل اعتماد به دست آید و از استرس‌های غیرضروری جلوگیری شود.

هپاتیت در آزمایش خون چگونه مشخص میشود

هزینه آزمایش هپاتیت B و C در سال ۱۴۰۴

آزمایش‌های سرولوژی هپاتیت B و C (آنتی‌بادی‌ها)

• هپاتیت B (HbsAg): حدود ۱۲۲٬۴۳۷ تومان

• هپاتیت C (Anti-HCV): حدود ۱۲۲٬۴۳۷ تومان

۲. آزمایش‌های تخصصی (PCR و بار ویروسی)

• تست PCR هپاتیت C: هزینه این تست ممکن است متفاوت باشد و بسته به آزمایشگاه و تجهیزات مورد استفاده، متغیر است.

۳. پکیج‌های چکاپ و بیماری‌های مقاربتی

• پکیج بیماری‌های مقاربتی: حدود ۲٬۱۵۰٬۰۰۰ تومان

نکات مهم

• بیمه: با داشتن بیمه پایه و تکمیلی، هزینه‌ها ممکن است کاهش یابد یا حتی رایگان شود.

• آزمایش در منزل: برخی خدمات آزمایشگاهی امکان انجام تست‌ها در منزل را فراهم می‌کنند که هزینه‌ها ممکن است متفاوت باشد.

• استعلام دقیق: برای دریافت هزینه دقیق، بهتر است با آزمایشگاه مورد نظر تماس گرفته و استعلام نمایید.

⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬

سرطان معده بدخیمسپسیس یا عفونت خون نوزادانسلول بنیادی چندتوانی

مطالعه بیشتر