سرطان معده

معده بزرگ‌ترین بخش از دستگاه گوارش انسان است که ساختاری ماهیچه‌ای و توخالی دارد و بین مری و اثنی‌عشر قرار گرفته است. در این عضو، مهم‌ترین واکنش‌های شیمیایی برای هضم مواد غذایی انجام می‌شود. برای آگاهی از ادامه مقاله و دریافت جدیدترین اطلاعات، با وب‌ سایت دکتر ایرانی همراه باشید.

سرطان معده

سرطان معده به رشد غیرطبیعی و کنترل‌نشده سلول‌های سرطانی در پوشش داخلی معده اطلاق می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های مخاط معده به طور غیرعادی تکثیر شوند و تومورهایی را ایجاد کنند که با حمله به بافت‌های سالم بدن، به آن‌ها آسیب می‌زنند. تحقیقات نشان می‌دهد که سرطان معده در میان سرطان‌های شایع در جهان، در رتبه چهارم قرار دارد و از نظر مرگ و میر، دومین عامل مرگ و میر به شمار می‌آید.

متأسفانه، این بیماری در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد که این امر باعث تأخیر در تشخیص و درمان آن می‌شود. اغلب افراد زمانی متوجه بیماری خود می‌شوند که سرطان به سایر اندام‌های بدن نیز سرایت کرده باشد. در حالی که در بسیاری از نقاط جهان، این بیماری بیشتر در افراد بالای 60 سال مشاهده می‌شود، آمارها در ایران نشان می‌دهد که افراد بالای 50 سال بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

عوامل مؤثر در افزایش خطر ابتلا به سرطان معده

با وجود اینکه متخصصان هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق بروز سرطان معده را شناسایی کنند، اما برخی عوامل وجود دارند که به‌طور قابل توجهی احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. پزشکان معتقدند که آغاز سرطان معده ناشی از تغییرات در DNA سلول‌های معده است. DNA سلول شامل دستورالعمل‌هایی است که نحوه عملکرد سلول را تعیین می‌کند و در صورت بروز تغییرات در آن، پیام‌هایی برای رشد سریع‌تر به سلول‌ها ارسال می‌شود.

این رشد مداوم سلول‌ها منجر به تجمع سلول‌های غیرطبیعی و تشکیل تومور می‌شود که با تهاجم به بافت سالم معده، آن را تخریب می‌کند. با گذشت زمان، این سلول‌ها تقسیم شده و می‌توانند سایر اندام‌های بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهند. همان‌طور که اشاره شد، عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند زمینه‌ساز بروز سرطان معده شوند، از جمله موارد زیر:

• عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند در برخی موارد منجر به زخم و التهاب معده شود و در صورت تأخیر در درمان، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد. افرادی که دچار اضافه وزن هستند، دو برابر بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان قرار دارند.
• جنسیت نیز تأثیرگذار است؛ به طوری که مردان دو برابر زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان معده هستند.
• پولیپ‌های معده معمولاً سرطانی نیستند، اما اگر شناسایی نشوند و به رشد خود ادامه دهند، می‌توانند عوارضی ایجاد کنند که ممکن است به سرطان معده منجر شود.
• مصرف زیاد نمک به دلیل ایجاد تغییرات پیش‌سرطانی در سلول‌های پوششی معده، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. 
• مصرف بی‌رویه غذاهای دودی و غذاهای نگهداری شده در یخچال که مدت طولانی مانده‌اند، به دلیل بروز برخی مسمومیت‌های غذایی، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.
• تحقیقات نشان می‌دهد که افرادی که در مشاغل مرتبط با چوب، فلزات، لاستیک و برخی مواد معدنی فعالیت می‌کنند، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سرطان معده هستند. علاوه بر این، مصرف سیگار، دخانیات و مشروبات الکلی نیز از جمله عواملی است که نه تنها برای معده، بلکه برای سایر اندام‌ها نیز مضر است.

روش‌های شناسایی سرطان معده

هنگامی که بیمار به متخصص مراجعه کرده و درباره علائم بیماری خود صحبت می‌کند، پزشک با توجه به نشانه‌ها، بررسی سابقه پزشکی فرد و پرسش از تاریخچه بیماری در خانواده، ممکن است تشخیص اولیه سرطان معده را مطرح کند. برای تأیید این تشخیص، پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

آندوسکوپی فوقانی

در این روش، پزشک با استفاده از آندوسکوپ، که لوله‌ای نازک، منعطف و مجهز به چراغ و دوربین فیلمبرداری کوچک است، به بررسی وضعیت بیمار می‌پردازد. آندوسکوپ از طریق گلو به سمت پایین عبور داده می‌شود تا پوشش مری، معده و قسمت اول روده کوچک را مشاهده کند. اگر پزشک در حین آندوسکوپی به ناحیه‌ای غیرعادی برخورد کند، نمونه‌ای کوچک از آن ناحیه برداشت کرده و به آزمایشگاه‌های تخصصی ارسال می‌کند تا بافت غیرعادی از نظر ابتلا به سرطان معده مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

این بافت‌های غیرعادی ممکن است به صورت توده‌های بیرون زده، زخم یا نواحی ضخیم مخاطی که به آن لینیت پلاستیک گفته می‌شود، ظاهر شوند. برای انجام آندوسکوپی، می‌توان از بی‌حسی موضعی استفاده کرد یا بیمار را به طور کامل بیهوش کرد.

تصویربرداری رنگی با بلع باریم

در این روش، بیمار محلول سفیدی که حاوی باریم است را می‌بلعد. پس از ورود این مایع به مری و معده، تصاویر رادیولوژی از این نواحی گرفته می‌شود. به دلیل محدودیت‌های این روش در شناسایی برخی نواحی مشکوک به سرطان معده، استفاده از آن نسبت به آندوسکوپی کمتر است. با این حال، این روش به عنوان یک روش کم‌تهاجمی‌تر نسبت به آندوسکوپی شناخته می‌شود.

لاپاراسکوپی

با وجود اینکه سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی تصاویر دقیق‌تری ارائه می‌دهند، ممکن است برخی تومورهای بسیار کوچک از طریق این دو روش قابل شناسایی نباشند. به همین دلیل، لاپاراسکوپی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً پزشکان قبل از انجام عمل جراحی، دستور انجام شیمی‌درمانی و پرتودرمانی را صادر می‌کنند و لاپاراسکوپی معمولاً پیش از این مراحل انجام می‌شود.

پت‌اسکن

در این روش، یک نوع قند رادیواکتیو به بدن بیمار تزریق می‌شود که عمدتاً در سلول‌های سرطانی تجمع می‌یابد. سپس با استفاده از یک دوربین مخصوص، تصاویر ناحیه رادیواکتیو ایجاد شده ثبت می‌شود. اگرچه دقت تصاویر پت‌اسکن به اندازه سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی نیست، اما این روش مزیتی دارد که می‌تواند به طور همزمان تمامی نواحی احتمالی را بررسی کند.

سونوگرافی آندوسکوپی

در این روش، بیمار تحت بیهوشی قرار می‌گیرد و آندوسکوپ که به یک مبدل کوچک مجهز است، از طریق گلو به سمت معده هدایت می‌شود. پس از رسیدن به ناحیه مورد نظر، مبدل به دقت بر روی دیواره معده و محل تومور قرار می‌گیرد. این امکان به پزشک می‌دهد تا با بررسی لایه‌های دیواره معده، غدد لنفاوی مجاور و سایر ساختارهای اطراف، تشخیص دقیق‌تری از سرطان ارائه دهد. در صورت نیاز به نمونه‌برداری، می‌توان سوزن را به ناحیه مشکوک به سرطان هدایت کرده و قسمتی از آن را برای آزمایش جدا کرد.

بیوپسی

در صورتی که متخصص در حین استفاده از آندوسکوپی فوقانی، ناحیه غیرعادی در لایه پوشاننده داخلی معده مشاهده کند، با استفاده از ابزارهای برش، بخشی از آن ناحیه را برای نمونه‌برداری جدا می‌کند. اما اگر سرطان به عمق دیواره معده نفوذ کرده باشد، نیاز به سونوگرافی آندوسکوپی است تا با هدایت سوزن باریک توخالی به ناحیه مشکوک، نمونه‌برداری انجام شود. سپس نمونه به دست آمده از طریق بیوپسی به آزمایشگاه‌های تخصصی ارسال می‌شود تا از نظر سرطانی بودن و نوع سرطان مورد بررسی قرار گیرد.

انواع سرطان معده

سرطان معده به چندین نوع مختلف تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

آدنوکارسینوم

این نوع، شایع‌ترین نوع سرطان معده است و از سلول‌های پوشش داخلی معده (اپیتلیال) آغاز می‌شود.

لنفوما

این نوع سرطان نسبتاً نادر است و معمولاً در دیواره معده و بخشی از دستگاه گوارش مشاهده می‌شود. احتمال بروز آن در نواحی که دارای بافت‌های لنفاوی هستند، مانند معده، بیشتر است.

موارد کمتر شایع

شامل تومور استرومال دستگاه گوارش، لیومیوسارکوم و تومورهای نورواندوکرین می‌باشد.

نشانه های سرطان معده

سرطان معده یکی از بیماری‌هایی است که متأسفانه در مراحل اولیه علائم خاصی ندارد و با پیشرفت بیماری، نشانه‌هایی در بدن بیمار ظاهر می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک، فرد باید به متخصص مراجعه کند تا بیماری به‌طور دقیق بررسی شود. در ادامه به برخی از علائم سرطان معده اشاره می‌کنیم.

علائم اولیه سرطان معده شامل موارد زیر است: بی‌میلی و کاهش اشتها، احساس سوزش در ناحیه سر دل، نفخ پس از غذا خوردن، احساس سیری پس از مصرف مقدار کمی غذا، حالت تهوع مداوم و سوء هاضمه. وجود این علائم در افراد بالای 40 تا 50 سال باید جدی گرفته شود، به‌ویژه اگر مدت زمان طولانی ادامه داشته و شدت آن افزایش یابد.

علائم جدی‌تر پیشرفت سرطان معده شامل موارد زیر است: کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل مشخص، احساس ضعف و خستگی، کاهش اشتها و افزایش بی‌میلی، درد معده، استفراغ خونی، مشکلات در بلع غذا، زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم، وجود خون در مدفوع یا سیاه شدن رنگ مدفوع، اسهال یا یبوست، کم‌خونی و تورم معده.

راه کارهای درمان سرطان معده

گستردگی و شدت سرطان معده، زمان تشخیص و انتخاب روش درمانی مناسب، از جمله عوامل مؤثر در روند درمان این بیماری هستند. پزشکان در مرحله اول با انتخاب روش درمانی صحیح، سعی در جلوگیری از پیشرفت سلول‌های سرطانی دارند و در مرحله بعد به دنبال حذف سلول‌های سرطانی موجود در معده و دستیابی به بهبودی کامل بیمار هستند. با توجه به ناحیه‌ای از معده که تحت تأثیر سرطان قرار گرفته و همچنین نواحی دیگر بدن که ممکن است درگیر شده باشند، به علاوه شدت بیماری، متخصصان روش‌های درمانی مختلفی را برای درمان سرطان معده انتخاب می‌کنند که در ادامه به معرفی این روش‌ها خواهیم پرداخت.

جراحی سرطان معده

هدف پزشک از انجام جراحی، حذف کامل توده‌های سرطانی است. در صورتی که سرطان محدود باشد، جراحی می‌تواند بهترین گزینه درمانی باشد. اما اگر سرطان معده به لایه‌های عضلانی دیواره معده یا غدد لنفاوی نفوذ کرده باشد، ابتدا باید با شیمی‌درمانی و پرتو درمانی از گسترش آن جلوگیری کرد و سپس با جراحی به حذف کامل سرطان پرداخت. بنابراین، در مراحل اولیه سرطان معده، می‌توان با جراحی آن را از پوشش داخلی معده جدا کرده و با حذف ناحیه آسیب‌دیده و برخی از غدد لنفاوی مجاور، سلامت فرد را بازگرداند.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی یک روش درمانی دارویی است که به عنوان یکی از اصلی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های درمان سرطان شناخته می‌شود. در این روش، متخصص با استفاده از داروهای سیتوتوکسیک به دنبال جلوگیری از رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی است. شیمی‌درمانی معمولاً قبل از جراحی برای محدود کردن سلول‌های سرطانی و پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده تجویز می‌شود.

پرتو درمانی

در این روش، از پرتوهای رادیواکتیو برای هدف قرار دادن و نابود کردن سلول‌های سرطانی معده استفاده می‌شود. منبع این پرتوها می‌تواند اشعه X، پروتون‌ها و دیگر انواع پرتوها باشد. پرتو درمانی قبل از جراحی به منظور محدود کردن گسترش سرطان و تسریع در روند درمان به کار می‌رود و در برخی موارد نیز پس از جراحی با تجویز پزشک انجام می‌شود. لازم به ذکر است که در برخی موارد، پرتو درمانی ممکن است به اندام‌های مجاور آسیب برساند. به همین دلیل، استفاده از آن نسبت به شیمی درمانی کمتر رایج است، اما در صورت پیشرفت سرطان، می‌تواند گزینه مناسبی باشد.

سخن آخر

سرطان معده یکی از بیماری‌های خطرناک است که تشخیص به موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت آن و گسترش به سایر اندام‌های بدن کمک کند و شرایط را برای درمان و بهبودی کامل فراهم سازد. انتخاب یک سبک زندگی سالم و رعایت نکاتی مانند تغذیه مناسب، ورزش روزانه و فعالیت بدنی به منظور جلوگیری از چاقی و اضافه وزن، ترک سیگار و الکل، و مراجعه منظم به پزشک برای معاینات و آزمایش‌های چکاپ کامل، می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان معده و پیشرفت آن کمک کند.

⏬مقالات پیشنهادی⏬

بیماری های شایع زنان انواع پوست و نحوه مراقبت از آن  انواع بیماری دهان و دندان

مطالعه بیشتر