انواع بیماری های دستگاه گوارش

بیماری زخم گوارشی یا زخم پپتیک

زخم معده یا اولسر پپتیک نوعی آسیب خوش خیم است که به دنبال آسیب دیدن پوشش مخاط معده بر اثر ترشح بیش از حد اسید معده ایجاد می شود و دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد. تحقیقات نشان داده عامل اصلی زخم های معده، وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری است که با آسیب رساندن به لایه محافظ مخاط معده باعث ایجاد زخم معده می گردد. با توجه به این که مخاط کدام قسمت آسیب دیده است، بیمار دچار زخم معده یا زخم اثنی عشر شده است. در بسیاری موارد زخم معده و زخم اثنی عشر با هم رخ می دهند.

زخم های اثنی عشر در مقایسه با زخم های معده زودتر و سریع تر بهبود می یابند؛ در حالی که احتمال بدخیم شدن زخم های معده بیشتر است و در اکثر موارد با التهاب معده گاستریت همراه است. استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الکلی، عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری و مصرف مداوم برخی دارو ها مانند آسپرین و بروفن و … از جمله عواملی هستند که با افزایش تولید اسید معده باعث ایجاد زخم های معده می شوند. استرس و فشار روحی، تغذیه نامناسب و خوردن غذاهای سنگین و چرب ممکن است به بروز زخم کمک کنند.

 کاهش وزن ، خستگی مفرط و بی حالی، احساس درد در ناحیه بالای شکم، سفت شدن شکم، احساس سیری زودرس، نفخ و بدخلقی و حالت تهوع و استفراغ از جمله علائم زخم معده هستند.

رفلاکس معده

رفلاکس معده به مری یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است. دریچه‌ای در بالای معده وظیفه کنترل عبور غذا از مری به معده را بر عهده دارد. اگر این دریچه به درستی بسته نشود، اسید و محتویات معده به مری بازمی‌گردند و در برخی موارد حتی به دهان نیز می‌رسند که به این پدیده رفلاکس معده یا بازگشت اسید معده گفته می‌شود.

در انتهای مری، عضله‌ای حلقوی به نام اسفنکتر تحتانی مری (LES) وجود دارد که به طور طبیعی در هنگام بلع شل می‌شود و پس از آن دوباره سفت و بسته می‌گردد. اگر عملکرد این عضله دچار اختلال شود و نتواند به درستی بسته شود، رفلاکس معده اتفاق می‌افتد. این مشکل باعث می‌شود که مایعات گوارشی و سایر محتویات معده به مری و گاهی به دهان برگردند.

عواملی مانند تغذیه نامناسب، اضطراب و استرس، بارداری، مصرف وعده‌های غذایی سنگین و چرب، فتق هیاتال و اضافه وزن می‌توانند احتمال ابتلا به رفلاکس معده را افزایش دهند. سوزش سر دل، مهم‌ترین و بارزترین علامت این مشکل است که به تدریج به قفسه سینه، گردن و گلو نیز سرایت می‌کند. آنتی‌اسیدها در کاهش موقت سوزش سر دل بسیار مؤثر هستند.

التهاب روده‌

بیماری التهابی روده به گروهی از اختلالات اطلاق می‌شود که موجب التهاب مزمن در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش، از جمله دهان، مری، معده، روده کوچک و روده بزرگ می‌گردد. این دستگاه مسئول تجزیه غذا، جداسازی مواد مغذی و حذف مواد زائد و غیرقابل استفاده از بدن است. التهاب در هر یک از قسمت‌های دستگاه گوارش می‌تواند عملکرد آن را مختل کند.

دو نوع اصلی از بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش شامل کولیت اولسر (زخمی) و بیماری کرون هستند. علائم این بیماری‌ها شامل کاهش وزن، خستگی، اسهال، درد شکم، خونریزی مقعدی و وجود خون در مدفوع می‌باشد. عواملی مانند بیماری‌های خودایمنی، سابقه خانوادگی، مصرف دخانیات، عدم فعالیت بدنی، تغذیه نامناسب و … می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

بیماری التهابی روده ممکن است عوارضی را در بدن ایجاد کند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به التهاب پوست و چشم، لخته شدن خون در وریدها، زخم‌های مجاری صفراوی، انسداد روده، شقاق مقعدی و سرطان روده بزرگ اشاره کرد.

بیماری کرون

بیماری کرون نوعی بیماری التهابی روده است که منجر به تورم و تحریک در دستگاه گوارش می‌شود. این بیماری می‌تواند روده‌های کوچک و بزرگ را تحت تأثیر قرار داده و باعث التهاب و تحریک آن‌ها شود. در برخی موارد، بیماری کرون ممکن است باعث ضخیم شدن دیواره روده‌ها شود که این امر می‌تواند به انسداد مجرای روده منجر گردد. از جمله علائم شایع این بیماری می‌توان به درد شکم، اسهال، کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل، بی‌اشتهایی و خونریزی مقعدی اشاره کرد.

اگرچه این بیماری می‌تواند هر گروه سنی را تحت تأثیر قرار دهد، اما افراد جوان بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال ابتلای افراد سیگاری به این بیماری بیشتر از افراد غیرسیگاری است. عوامل ژنتیکی و اختلالات خودایمنی نیز از دیگر دلایل ابتلا به بیماری کرون در افراد مختلف به شمار می‌روند. درمان‌های موجود برای این بیماری عمدتاً به کنترل علائم آن کمک می‌کنند و بهبودی کامل ممکن است چند هفته یا حتی چند سال به طول بینجامد.

نوع درمان و داروهای تجویزی توسط پزشک بسته به علائم و شدت بیماری متفاوت است. از جمله داروهای رایج می‌توان به پردنیزولون، مترونیدازول، سیپروفلوکساسین، سولفاسالازین، آزاتیوپرین، مسالامین و داروهای ضد TNF اشاره کرد.

کولیت اولسراتیو روده

این بیماری یکی از اختلالات مزمن دستگاه گوارش است که به پوشش داخلی روده بزرگ آسیب می‌زند و باعث التهاب آن می‌شود. مکانیسم ابتلا به این بیماری شامل نفوذ کلاژن یا گلبول‌های سفید لنفوسیت به دیواره روده بزرگ و همچنین از دست دادن خون در این ناحیه است. علائم این بیماری شامل از دست دادن اشتها، تب، خستگی، اسهال، خونریزی مقعدی و کاهش وزن سریع می‌باشد.

با این حال، شایع‌ترین نشانه آن وجود خون یا مخاط در مدفوع است. عوارض ناشی از کولیت شامل کم آبی شدید بدن، التهاب پوست و چشم‌ها، سوراخ شدن روده، گشاد شدن روده بزرگ و افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال می‌باشد. پزشکان داروهایی مانند سولفاسالازین، اولسالازین، پردنیزون، بودزوناید، آزاتیوپرین، مرکاپتوپورین و سیکلوسپورین را به تدریج و با توجه به علائم بیماری تجویز می‌کنند.

هموروئید یا بواسیر

بواسیر در حقیقت رگ های متورم شده در قسمت پایینی راست روده و مقعد است که در برخی موارد با نازک شدن جداره رگ های خونی ، رگ ها دچار التهاب شده و دردناک می گردند. بیماری بواسیر در واقع به نوعی از بیرون زدگی مقعدی گفته می شود که دلیل آن التهاب سیاهرگ های اطراف مقعد یا داخل کانال رکتوم است. بارداری، یبوست مزمن، فشار زیاد در هنگام دفع، نشستن طولانی در دستشویی، سابقه خانوادگی و عوال موروثی و وارد آمدن فشار زیاد هنگام جابجایی اجسام سنگین از جمله مهم ترین دلایل بیماری هموروئید هستند.

این بیماری دارای علائمی مانند مشاهده خون در مدفوع، احساس درد در اطراف مقعد هنگام دفع، احساس خارش در مقعد و داشتن احساس دائمی نیاز دوباره به دفع پس از اجابت مزاج است. با ورزش کردن روزانه، عدم نشستن به مدت طولانی در یک جا، نوشیدن آب کافی، عدم مصرف بی رویه مشروبات الکلی و سیگار، اقدام برای درمان سریع یبوست، خوردن مواد غذایی فیبر دار، اجابت مزاج به محض احساس دفع و پرهیز از زور زدن بیش از حد به هنگام دفع می توان از ابتلا به بیماری بواسیر پیشگیری کرد.

استفاده از دستمال مرطوب، دوش آب گرم، به کار بردن کمپرس آب یخ و برخی پماد ها و شیاف های دارای هیدروکورتیزون در بهبود این بیماری موثر هستند.

شقاق یا فیشر مقعدی

شقاق، که به آن فیشر یا زخم مقعدی نیز گفته می‌شود، به معنای وجود یک ترک باریک یا زخم کوچک در پوست دیواره مقعد یا ناحیه چین‌خوردگی‌های دهانه مقعد است. عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند، از جمله بارداری و زایمان دشوار، رابطه جنسی مقعدی، استفاده از دستمال‌های زبر برای تمیز کردن ناحیه مقعد، خارش مداوم، یبوست و اسهال شدید.

علائم شقاق شامل احساس درد هنگام دفع مدفوع، قرمزی و تورم در ناحیه مقعد، سوزش و خارش، وجود ترک یا زخم قابل مشاهده در اطراف مقعد، ضایعات گوشتی در این ناحیه، درد مداوم و خونریزی از مقعد است. شقاق به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود. نوع حاد معمولاً در ناحیه چین‌دار مقعد ایجاد می‌شود و با مراقبت مناسب، معمولاً ظرف کمتر از یک ماه بهبود می‌یابد. در مقابل، نوع مزمن که شایع‌تر است، بیشتر افرادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد که دچار یبوست مزمن یا رابطه جنسی مقعدی مداوم هستند و درمان آن نیاز به تجویز پزشک دارد.

برای پیشگیری و درمان شقاق، می‌توان از دستمال مرطوب برای تمیز کردن ناحیه مقعد استفاده کرد، رژیم غذایی سالمی را رعایت کرد، به طور منظم ورزش کرد و از فشار و زور زیاد هنگام دفع مدفوع پرهیز نمود.

هپاتیت ویروسی

هپاتیت ویروسی شامل چندین نوع مختلف است که شامل هپاتیت‌های A، B، C، D و E می‌باشد. هر یک از این پنج نوع ویروس می‌توانند باعث هپاتیت حاد شوند، اما هپاتیت‌های B، C و D ممکن است به شکل مزمن نیز ادامه یابند. ویروس هپاتیت A (HAV) از طریق تماس مستقیم با مدفوع فرد آلوده یا از طریق آلودگی غیرمستقیم آب و غذای آلوده منتقل می‌شود.

ویروس هپاتیت B (HBV) از طریق روابط جنسی با فرد مبتلا یا تماس با مایعات بدن آلوده، از جمله ادرار، مایع منی و خون، انتقال می‌یابد. انتقال ویروس هپاتیت C (HCV)، که یکی از رایج‌ترین انواع هپاتیت است، عمدتاً از طریق تماس با خون یا سوزن‌های آلوده صورت می‌گیرد. ویروس هپاتیت D (HDV) در برخی موارد می‌تواند منجر به عفونت مداوم در فرد بیمار شود که ممکن است به بیماری مزمن کبدی منجر گردد.

ویروس هپاتیت E (HEV) بیشتر در مناطق کمتر توسعه‌یافته شایع است و تحقیقات نشان می‌دهند که زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع هپاتیت قرار دارند.

کبد چرب

کبد یکی از ارگان‌های حیاتی بدن است که وظایف مهمی از جمله تنظیم سطح قند خون، ذخیره‌سازی گلوکز، تنظیم متابولیت‌های خون، تجزیه و جذب مواد مغذی و دفع سموم و محصولات زائد ناشی از تخریب و نوسازی گلبول‌های قرمز را بر عهده دارد. بیماری کبد چرب نوعی التهاب است که منجر به انباشت چربی در کبد و در نهایت تخریب سلول‌های کبدی می‌شود.

اگر این بیماری به‌موقع تشخیص داده نشود و درمان مناسبی برای آن انجام نگیرد، می‌تواند به سیروز کبدی مزمن و غیرقابل برگشت منجر شود. کبد چرب به دو دسته الکلی و غیر الکلی تقسیم می‌شود. کبد چرب الکلی ناشی از مصرف بیش از حد مشروبات الکلی است، در حالی که کبد چرب غیر الکلی معمولاً به دلیل تغذیه نامناسب، اضافه وزن و کم‌تحرکی بروز می‌کند.

از علائم این بیماری می‌توان به بزرگ شدن سینه‌ها در آقایان، قرمزی کف دست، ورم شکم، زردی پوست و چشم، خستگی و درد در ناحیه بالای سمت راست شکم اشاره کرد. با انجام ورزش منظم، کاهش وزن، کنترل چربی و قند خون، پرهیز از مصرف الکل، تغییر سبک زندگی و انتخاب تغذیه سالم، می‌توان به بهبود وضعیت کبد کمک کرد.

پولیپ روده و معده

پولیپ‌های روده و معده نوعی بیماری هستند که می‌توانند بخش‌هایی از دستگاه گوارش، از جمله روده‌های کوچک و بزرگ را تحت تأثیر قرار دهند. پولیپ‌ها توده‌هایی از سلول‌ها هستند که در صورت رشد بر روی جداره داخلی روده بزرگ یا رکتوم، به آن‌ها پولیپ روده گفته می‌شود. در حالی که اگر این توده‌ها در لایه داخلی معده شکل بگیرند، به آن‌ها پولیپ معده می‌گویند.

بیشتر پولیپ‌ها خوش‌خیم هستند و عارضه‌ای برای فرد ایجاد نمی‌کنند، اما در برخی موارد، به ویژه در مورد پولیپ‌های روده بزرگ، ممکن است با گذشت زمان به بدخیمی و سرطان تبدیل شوند. از علائم رایج پولیپ روده می‌توان به وجود خون در مدفوع، درد شکم، اسهال یا یبوست، تیره شدن رنگ مدفوع و کم‌خونی اشاره کرد. همچنین، علائم شایع پولیپ معده شامل سوزش سر دل، کم‌خونی، فقر آهن، رفلاکس اسید معده، استفراغ و احساس زود سیر شدن است.

عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، از جمله اضافه وزن، عدم تحرک، تغذیه نامناسب، سابقه خانوادگی پولیپ، سن بالا، مصرف دخانیات و مشروبات الکلی، و اختلالات ژنتیکی. در مقابل، رعایت فعالیت بدنی منظم و تغذیه سالم می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.

آپاندیسیت

آپاندیس یک زائده کوچک و انگشتی شکل است که طول آن بین 2 تا 20 سانتی‌متر و قطرش بین 6 تا 8 میلی‌متر می‌باشد. این زائده در انتهای روده بزرگ و در سمت راست و پایین شکم قرار دارد. آپاندیسیت به دلیل التهاب آپاندیس و تجمع مایع چرکی در آن به وجود می‌آید. اگر این بیماری به موقع و به سرعت درمان نشود، آپاندیس متورم شده و ممکن است پاره شود. در این صورت، مواد زائد موجود در آن به داخل شکم نشت کرده و می‌تواند سلامت و جان فرد را به خطر بیندازد. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد بین 10 تا 30 سال بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

به طور کلی، آپاندیسیت ناشی از افزایش و تکثیر باکتری‌ها در آپاندیس و همچنین مسدود شدن آن‌هاست که منجر به التهاب می‌شود. علاوه بر این، یکی از مهم‌ترین دلایل آپاندیسیت، بروز یا تشدید عفونت‌های شکمی و در نتیجه تورم آپاندیس است. برای تشخیص این بیماری، پزشک معمولاً معاینه شکمی، سونوگرافی، آزمایش خون یا آزمایش ادرار را انجام می‌دهد، زیرا علائم آپاندیسیت در بیماران مختلف ممکن است متفاوت باشد. از جمله مهم‌ترین علائم آپاندیسیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد شکم که ابتدا در ناحیه اطراف ناف احساس می‌شود و سپس به قسمت پایین سمت راست شکم منتقل می‌گردد، به همراه بی‌اشتهایی و تهوع، از مهم‌ترین علائم به شمار می‌روند.

سخن اخر

دستگاه گوارش یکی از بخش‌های حیاتی بدن است که وظیفه‌اش از بلع غذا تا دفع مواد زائد را شامل می‌شود. پس از مصرف غذا، بدن آن را تجزیه کرده و مواد مغذی را جذب می‌کند و در نهایت مواد زائد را از بدن خارج می‌سازد. هرگونه اختلال در عملکرد هر یک از اجزای دستگاه گوارش می‌تواند فرآیند هضم غذا را مختل کند.

بیماری‌های مرتبط با دستگاه گوارش دامنه وسیعی دارند و عواملی مانند عدم تحرک، تغذیه نامناسب، سابقه خانوادگی و مصرف دخانیات و الکل می‌توانند زمینه‌ساز ابتلا به این بیماری‌ها شوند. برای جلوگیری از پیشرفت این بیماری‌ها، ضروری است که با مشاهده علائم، به نظرات متخصصان مراجعه شود. تشخیص به موقع و درمان مناسب توسط پزشک می‌تواند از وخیم‌تر شدن و خطرناک شدن این بیماری‌ها جلوگیری کند.

⏬مقالات پیشنهادی ⏬

بیماری های شایع زنان انواع پوست و نحوه مراقبت از آن  انواع بیماری دهان و دندان