بیماری کزاز چیست

این بیماری که به عنوان تیتانوس نیز شناخته می‌شود، می‌تواند از طریق یک زخم ساده و به ظاهر ناچیز، جان فرد را به خطر اندازد. برای آگاهی از ادامه مقاله و دریافت جدیدترین اطلاعات، با وب‌ سایت دکتر ایرانی همراه باشید.

بیماری کزاز چیست

تاریخچه بیماری کزاز به قرن‌ها پیش برمی‌گردد. در گذشته، به دلیل عدم وجود واکسن و درمان‌های مؤثر، این بیماری یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر، به‌ویژه در میان سربازان و نوزادان، به شمار می‌رفت. کزاز یک عفونت باکتریایی جدی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به انقباضات شدید عضلانی و حتی مرگ شود. اما عامل ایجاد این بیماری چیست؟ کزاز ناشی از باکتری‌ای به نام کلستریدیوم تتانی است که در خاک، گرد و غبار و محیط‌های آلوده یافت می‌شود.

این بیماری تنها در انسان‌ها بلکه در سایر گونه‌های جانوری نیز مشاهده می‌شود. با این حال، تصورات نادرستی درباره روش‌های انتقال آن وجود دارد. به عنوان مثال، برخی افراد به اشتباه بر این باورند که کزاز از طریق تماس مستقیم با حیواناتی مانند گربه منتقل می‌شود. در واقع، باید بدانید که کزاز به طور مستقیم از گربه یا سایر حیوانات منتقل نمی‌شود؛ بلکه این بیماری از طریق زخم‌های باز و تماس مستقیم با خاک و فضولات حیوان یا انسان آلوده به هاگ باکتری منتقل می‌گردد.

بیماری کزاز چگونه است

بیماری کزاز در انسان زمانی رخ می‌دهد که باکتری کلستریدیوم تتانی از طریق زخم‌های باز به بدن وارد شود. این باکتری در محیط‌های کم‌اکسیژن، مانند زخم‌های عمیق، رشد کرده و سمی به نام تتانوسپاسمین تولید می‌کند. این سم از طریق جریان خون و سیستم عصبی به مغز و نخاع منتقل می‌شود و عملکرد طبیعی اعصاب را مختل می‌سازد. نتیجه این اختلال، انقباضات شدید و غیرقابل کنترل عضلات است که می‌تواند به مشکلات جدی مانند دشواری در تنفس یا حتی مرگ منجر شود.

محل اصلی تأثیر بیماری کزاز در بدن، سیستم عصبی مرکزی، یعنی مغز و نخاع است. برخلاف تصور برخی افراد، کزاز یک بیماری پوستی نیست. اگرچه ورود باکتری از طریق زخم‌های پوستی صورت می‌گیرد، اما تأثیر اصلی بیماری بر روی سیستم عصبی است، نه پوست. به عبارت دیگر، اصطلاح “بیماری پوستی کزاز” نادرست است، زیرا کزاز یک عفونت سیستمیک است که از طریق زخم به بدن وارد شده و سیستم عصبی را هدف قرار می‌دهد.

راه انتقال بیماری کزاز چیست

بیماری کزاز می‌تواند از طریق چندین مسیر به بدن وارد شود، اما مهم‌ترین و رایج‌ترین راه آن، ورود باکتری از طریق زخم‌های باز است. هر نوع زخم، از خراش‌های کوچک تا بریدگی‌های عمیق و سوختگی‌ها، می‌تواند به عنوان محل ورود باکتری کزاز عمل کند. همچنین، وسایل آلوده به این باکتری نیز می‌توانند عامل انتقال بیماری باشند. به عنوان مثال، فرو رفتن میخ زنگ‌زده، سوزن آلوده یا هر وسیله‌ای که با خاک یا کود حیوانی آلوده تماس داشته باشد، خطر ابتلا به کزاز را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، گازگرفتگی توسط حیوانات، به ویژه سگ‌ها و گربه‌ها، نیز می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های انتقال کزاز در نظر گرفته شود، زیرا دهان این حیوانات ممکن است آلوده به باکتری کزاز باشد.

آیا بیماری کزاز واگیر دار است

یکی از سوالات متداول این است که آیا بیماری کزاز قابل انتقال است؟ پاسخ به این سوال منفی است. کزاز از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود؛ به عبارت دیگر، تماس با فرد مبتلا یا استفاده از وسایل مشترک مانند لیوان یا لباس نمی‌تواند منجر به انتقال این بیماری شود. این ویژگی کزاز را از بسیاری از بیماری‌های عفونی دیگر متمایز می‌کند. با این حال، به دلیل خطر بالای ابتلا از طریق زخم‌های آلوده، رعایت نکات بهداشتی و پیشگیرانه بسیار حائز اهمیت است.

علائم بیماری کزاز چیست

علائم بیماری کزاز می‌توانند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشند و معمولاً بین ۳ تا ۲۱ روز پس از ورود باکتری به بدن بروز می‌کنند.

 کزاز خفیف

کزاز خفیف یا موضعی نوع نادری از این بیماری است که علائم آن به عضلات نزدیک محل زخم محدود می‌شود. این نوع کزاز معمولاً شدت کمتری دارد و نشانه‌های آن شامل موارد زیر است:

• سفتی و گرفتگی عضلات در اطراف زخم
•  انقباضات عضلانی خفیف و موضعی
•  درد خفیف در ناحیه زخم

علائم کزاز در بزرگسالان

کزاز عمومی، شایع‌ترین و خطرناک‌ترین نوع کزاز است که تمامی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری می‌توانند به سرعت تشدید شوند و شامل موارد زیر هستند:

• اسپاسم عضلانی:انقباضات غیرارادی و دردناک عضلات که ممکن است بسیار شدید باشند.
• قفل شدن فک (تریسموس):سفتی عضلات فک که باعث دشواری در باز کردن دهان و خوردن غذا می‌شود. این علامت یکی از بارزترین نشانه‌های کزاز است.
• سفتی گردن: مشکل در حرکت گردن به دلیل سفتی عضلات آن.
• مشکل در بلع (دیسفاژی): سفتی عضلات گلو که بلع غذا و مایعات را دشوار می‌سازد.
• سفتی عضلات شکم: عضلات شکم به شدت سفت می‌شوند.
• اسپاسم عضلات صورت: انقباض عضلات صورت که ظاهری شبیه به لبخند یا پوزخند ایجاد می‌کند.
• تب و تعریق: افزایش دمای بدن و تعریق فراوان.
• افزایش ضربان قلب و فشار خون: تغییرات در علائم حیاتی بدن.
• تحریک‌پذیری و بی‌قراری: احساس عصبی بودن و ناآرامی.

بیماری کزاز در کودکان

علائم کزاز در کودکان مشابه بزرگسالان است، اما در نوزادان و کودکان خردسال ممکن است به شکل‌های خاصی بروز کند. کزاز نوزادی (کزاز نافی) نوعی از این بیماری است که در نوزادان تازه متولد شده به دلیل آلودگی بند ناف ایجاد می‌شود. علائم کزاز نوزادی معمولاً بین ۳ تا ۱۴ روز پس از تولد ظاهر می‌شود و شامل مشکلاتی مانند دشواری در مکیدن شیر، گریه و بی‌قراری، اسپاسم عضلانی و سفتی بدن است. به طور کلی، کودکان ممکن است نسبت به بزرگسالان علائم شدیدتری از کزاز را تجربه کنند و به مراقبت‌های ویژه نیاز داشته باشند.

تشخیص بیماری کزاز 

تشخیص بیماری کزاز عمدتاً بر پایه علائم بالینی و معاینه فیزیکی بیمار انجام می‌شود و هیچ آزمایش خاصی برای تأیید قطعی این بیماری وجود ندارد. پزشک با بررسی تاریخچه بیمار، از جمله سوابق واکسیناسیون، نوع زخم و علائم موجود، به تشخیص کزاز می‌رسد. در فرآیند تشخیص افتراقی، پزشک باید کزاز را از سایر بیماری‌هایی که علائم مشابهی دارند، مانند مننژیت، مسمومیت با استریکنین و واکنش‌های دارویی، تفکیک کند. از آنجا که تشخیص سریع و آغاز به موقع درمان در بهبود بیماران مبتلا به کزاز بسیار حیاتی است، پزشکان معمولاً بر اساس یافته‌های بالینی به سرعت اقدام به درمان می‌کنند.

درمان بیماری کزاز 

بیماری کزاز قابل درمان است و موفقیت در درمان آن به شدت به تشخیص به موقع و اقدامات فوری بستگی دارد. درمان کزاز معمولاً در بیمارستان و غالباً در بخش مراقبت‌های ویژه انجام می‌شود، زیرا این بیماری می‌تواند عوارض جدی مانند مشکلات تنفسی را به همراه داشته باشد.

اولین مرحله در درمان، تزریق ایمونوگلوبولین کزاز (TIG) است که به خنثی‌سازی سم تتانوسپاسمین در بدن کمک می‌کند. همچنین، آنتی‌بیوتیک‌هایی نظیر مترونیدازول یا پنی‌سیلین برای از بین بردن باکتری کلستریدیوم تتانی تجویز می‌شوند. به منظور کنترل اسپاسم‌های عضلانی و کاهش درد، داروهای شل‌کننده عضلانی و آرام‌بخش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در موارد شدید، ممکن است بیمار به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز داشته باشد تا مشکلات تنفسی ناشی از انقباض عضلات تنفسی مدیریت شود.

پیشگیری بیماری کزاز در انسان

واکسن کزاز یکی از ایمن‌ترین و مؤثرترین واکسن‌ها به شمار می‌رود که می‌تواند از ابتلا به این بیماری خطرناک جلوگیری کند. برنامه واکسیناسیون کزاز معمولاً از دوران کودکی آغاز می‌شود و شامل چندین نوبت تزریق است. برای حفظ ایمنی در برابر کزاز، توصیه می‌شود که بزرگسالان هر ۱۰ سال یک بار دوزهای یادآور (بوستر) را دریافت کنند. علاوه بر واکسیناسیون، رعایت بهداشت و مراقبت صحیح از زخم‌ها نیز در پیشگیری از کزاز اهمیت زیادی دارد.

تمیز کردن فوری زخم‌ها با آب و صابون و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده می‌تواند خطر ورود باکتری کزاز را کاهش دهد. در صورت بروز زخم‌های عمیق، زخم‌های آلوده یا گازگرفتگی توسط حیوانات، مراجعه به پزشک برای بررسی نیاز به واکسن کزاز و دریافت درمان‌های پیشگیرانه ضروری است.

سخن آخر

بیماری کزاز یک عفونت باکتریایی خطرناک است که ناشی از باکتری کلستریدیوم تتانی می‌باشد و بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد. این بیماری از طریق زخم‌های باز و تماس با خاک یا اشیای آلوده منتقل می‌شود. علائم کزاز شامل قفل شدن فک، اسپاسم‌های شدید عضلانی و مشکلات تنفسی است که در صورت عدم درمان می‌تواند به مرگ منجر شود.

⏬مقالات پیشنهادی⏬

قرص بیلاستیننارسایی دهانه رحموالوتومی چیست

مطالعه بیشتر